Boek over gaswinning: 'Shell en Exxon hebben stevige vinger in Haagse pap'

13 mei 2016, 08:00 • 4 minuten leestijd

Verslaggever: 'Shell en Exxon hebben heel veel te vertellen gehad in Den Haag en nog steeds'

De olie- en gasconcerns hebben een stevige greep op de Haagse politiek. Zo zijn er in 2005 geheime afspraken gemaakt tussen Shell en Exxon en een topambtenaar over de gasproduktie in Groningen.

Dat komt naar voren in het boek De Gaskolonie, dat vrijdag wordt gepresenteerd. Drie journalisten van het NOS Journaal hebben daarin uitvoerig onderzoek gedaan naar de gaswinning in Groningen.

Ze stuiten met name op de innige band tussen Shell en Exxon en de Rijksoverheid. 'Dat is al vanaf het allereerste begin het geval geweest.'

De auteurs hebben de nodige documenten opgevraagd, waarbij een beroep is gedaan op de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB). Daarbij gaat het onder meer om de gasproduktie in Groningen tussen 2005 en 2011. Daar zijn geheime afspraken over gemaakt, concluderen de schrijvers uit de stukken waar ze beslag op hebben weten te leggen.

'Bij de vaststelling in december 2005 van het plafond voor de periode 2006-2011 zijn door de toenmalige directeur-generaal voor Energie deels vertrouwelijke afspraken gemaakt met de overige partners in het Gasgebouw. Deze afspraak beperkt de beleidsruimte van de minister,' zo staat in een van de opgevraagde documenten.

De NOS-journalisten hebben de WOB-stukken ook voorgelegd aan oud-directeur Jan de Jong van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Hij is zeer verbaasd als hij stuit op afspraken in zowel 2006 als 2011 over de productie in het Groninger gasveld.

Als toezichthouder is hij daar nooit in gekend. Ook de Tweede Kamer is niet geïnformeerd over nieuwe produktie-afspraken, concludeert De Jong. 'Ik weet dat omdat ik het nooit heb gezien. Het is er niet. En dat is natuurlijk heel vreemd,' zegt de voormalige toezichthouder in De Gaskolonie.

Hiermee wordt volgens De Jong het beeld bevestigd dat 'Shell en Exxon een flinke vinger in de pap in Den Haag hebben,' zo zegt hij in het boek.

Mailwisseling
De auteurs hebben ook mailwisseling tussen medewerkers van de NAM, Shell en toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen uit een latere periode bekeken. Het gaat daarbij om de tijd tussen de zwaarste aardbeving tot nu toe bij Huizinge in augustus 2012 en 22 januari 2013. In die laatste week komt minister Kamp van Economische Zaken voor het eerst naar buiten met de mededelingen dat de aardbevingen in Groningen in zwaarte en aantal toenemen.

In de mails zijn namen zwart gemaakt. Er staat het volgende als het over mogelijke maatregelen na de klap van Huizinge gaat: 'Aan de maatregelen-kant ligt het wat lastiger. XXXXX gaf aan dat XXXXX morgen niet met concrete maatregelen zal komen (produktievermindering o.i.d.). Daar heeft XXXXX geen mandaat voor van de aandeelhouders. Hij zal het over de boeg gooien van een stevig meet- en onderzoeksprogramma.'

Voor de schrijvers van het boek is duidelijk wie die aandeelhouders zijn. 'We weten natuurlijk niet welke namen onder de zwart gemaakte stukjes staan. Wel weten we wie er worden bedoeld met de aanhouders: Shell en Exxon. Want dat zijn de twee aandeelhouders van de NAM, beide met een belang van 50 procent in het winningsbedrijf. Kortom, deze oliemaatschappeijen waren op dat moment kennelijk al in staat om te bepalen dat er niet minder gas uit de bodem gehaald mag worden.'

En wat het onderzoeksprogramma betreft. Kamp kondigde op 22 januari 2013 aan twaalf onderzoeken te laten verrichten naar de gaswinning in Groningen en de gevolgen daarvan. In Groningen is dat altijd gezien als een poging om tijd te winnen.

Oud-voorzitter Jan Kamminga van de Dialoogtafel bevestigt de macht van Shell en Exxon. Hij wijst er op dat de NAM regelmatig werd teruggefloten. Dat gebeurde door de advocaten van de Shell-afdeling 'legal'.

'Ik kan dat woord niet meer horen,' verzucht Kamminga in het boek. Hij spreekt in dit verband over 'het geboefte op het achterbalkon'.

In het boek wordt ook uitgebreid stilgestaan bij de vraag hoe het kon dat uitgerekend in het jaar dat Staatstoezicht op de Mijnen alarm sloeg, er een record aan gas uit de Groninger bodem werd gehaald: 54 miljard kuub.

Henk Kamp laat de schrijvers weten dat dit vooral had te maken met de lage temperaturen in 2013 en de verminderde opbrengst van kleine gasvelden. De schrijvers zetten op basis van verzamelde gegevens van onder meer het KNMI vraagtekens bij die uitleg.

In het boek worden veel conclusies uit het eerdere onderzoek van de Onderzoeksraad voor Veiligheid bevestigd. Die kwam begin vorig jaar al tot de slotsom dat het ministerie van Economische Zaken en de NAM jarenlang alleen maar oog hebben gehad voor de opbrengsten en niet voor de veiligheid van de inwoners van Groningen.

Naast het nodige onderzoek bestaat uit het boek uit interviews met hoofdrolspelers en gedupeerden. Een deel daarvan pleit voor een parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen.

De Gaskolonie; van nationale bodemschat tot Groningse tragedie.
Schrijvers: Margriet Brandsma, Heleen Ekker en Reinalda Start
Uitgeverij Passage / ISBN 97890 5452 321 5 / 212 pagina's / € 16,90