OPINIE: Samen innoveren? Pas op voor een vechtscheiding

Samenwerken met kennisinstellingen helpt bedrijven succesvol nieuwe producten of diensten te bedenken. Niet alleen grote technologiereuzen doen het, ook veel mkb-bedrijven hebben het nut van samenwerken ontdekt.

De onlangs verschenen Noord-Nederlandse Innovatiemonitor laat zien dat een kwart van de bevraagde Noord-Nederlandse mkb-bedrijven tussen 2013 en 2015 heeft samengewerkt met een kennisinstelling met het oog op innovatie.

We weten inmiddels uit onderzoek dat bedrijven die samenwerken met onderzoeksinstituten aanzienlijk beter presteren in het ontwikkelen en commercialiseren van nieuwe producten. In het innovatiebeleid van de overheid wordt samenwerking tussen bedrijven en onderzoeksinstituten dan ook gezien als het fundament voor het creëren van innovatieve meerwaarde. Zo kunnen mkb-bedrijven in heel Nederland via een MIT-regeling (Innovatiestimulering Regio en Topsectoren) kennisvouchers aanvragen om samenwerking met kennisinstellingen te vergemakkelijken.

Toch blijft zo'n samenwerking risicovol. De samenwerking tussen het mkb-bedrijf Secureview en onderzoeksinstituut TNO is een goed voorbeeld van hoe het kan mislopen. Wat in 2012 begon als een beloftevol sprookje om samen nieuwe doorbraken te realiseren op het gebied van cameratechnologie, eindigde twee jaar later in een relationeel bloedbad waarbij uiteindelijk de rechter moest beslissen of TNO zijn verplichtingen was nagekomen. Het finale oordeel van de rechter was dat TNO niet onrechtmatig had gehandeld bij technologietransfer.

Afspraken
Op basis van mijn eigen onderzoek naar meerdere hightech partnerships tussen bedrijven en onderzoeksinstituten wijs ik op drie belangrijke punten die dergelijk debacle kunnen voorkomen.
Ten eerste: maak heel duidelijke afspraken over het intellectueel eigendom. Van meet af aan is het essentieel een duidelijk antwoord te formuleren op vragen als: Welke kennis brengen partners in de samenwerking in en wat is de waarde hiervan? Wie wordt eigenaar van kennis die tijdens de samenwerking wordt ontwikkeld? Hoe en in welke mate kunnen de betrokken partijen na de samenwerking gebruik maken van deze kennis? Wanneer en hoe kunnen kennisinstellingen publiceren over de resultaten van de samenwerking?
Onduidelijke afspraken rond intellectueel eigendom geven dikwijls aanleiding tot conflicten die een vertrouwensrelatie snel kunnen ombuigen in een vechtscheiding.

Ten tweede is het belangrijk dat er echt wordt samengewerkt in het partnership. Dit lijkt een vanzelfsprekendheid, maar het valt mij dikwijls op hoe weinig het daadwerkelijk gebeurt. Het is nochtans de face-to-face interactie in het laboratorium of achter de machine die echt toelaat om samen creatieve oplossingen te formuleren en kennis over te dragen. Zonder dergelijke interactie liggen misverstanden en vertragingen op de loer, wat conflicten in de hand werkt.

Ten derde wijs ik op het belang van relationele bruggenbouwers. Het gaat bij hightech projecten namelijk niet alleen om technische kennis, er is ook nood aan relationele vaardigheden om de cultuurverschillen tussen bedrijf en onderzoeksinstituut te managen. Beiden denken en werken immers anders.
Binnen bedrijven lopen dikwijls personen rond met een beroepsverleden in een onderzoeksinstituut of universiteit. Zij zijn dikwijls goede bruggenbouwers omdat ze de logica en handelwijze van beide partners begrijpen en kunnen vertalen.

Kortom, samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen kan een enorme meerwaarde opleveren voor de ontwikkeling en het op de markt brengen van nieuwe technologieën en producten. Maar zorg daarbij wel voor een goed management van dergelijke partnerships: regel het intellectueel eigendom, werk écht samen en zorg ervoor dat de noodzakelijke relationele vaardigheden aanwezig zijn om potentiële conflicten in de kiem te smoren.

Dries Faems (België, 1977) is sinds april 2011 als hoogleraar Innovatie & Organisatie verbonden aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en het expertisecentrum Vinci van de Rijksuniversiteit Groningen.

Lees hier en ook hier eerdere opinies van de Groningse innovatieprofessor