OPINIE: 'Een vaste baan voor iedereen? Nee, bedankt'

Ronald Mulder
Ronald Mulder © RTV Noord
D66, de partij die toch bekend staat om zijn onbegrensde geloof in flexibiliteit en marktwerking, verraste afgelopen weekend vriend en vijand met een pleidooi voor Een vaste baan voor iedereen. Het zal alleen maar meer uitzend-, payrol- en andere flexbanen opleveren, zegt econoom en ondernemer Ronald Mulder.
Door Ronald Mulder

De cijfers die D66 op een rijtje zet, laten zien dat er inderdaad een probleem is. De banengroei sinds de crisis bestaat bijna volledig uit flexbanen, dat wil zeggen: uitzendbanen, payroll-constructies en tijdelijke contracten.
Nergens ter wereld is de kloof tussen deze flexbanen en vaste banen bovendien zo groot als in Nederland: werknemers met een vast contract zijn uitstekend beschermd tegen inkomensverlies, terwijl de flexwerkers nauwelijks rechten hebben. En tenslotte zijn de vaste banen ongelijk verdeeld: het zijn vooral de hogeropgeleide 45-plussers die een vast contract hebben. Lageropgeleiden en jongeren vissen achter het net.

Geen hypotheek, geen pensioen

Geen vaste baan betekent meestal ook: geen hypotheek, onvoldoende pensioenopbouw en geen financiële reserves - die worden immers opgemaakt in de periodes tussen de banen in. Het is een bestaan in onzekerheid en zonder veel perspectief. Slecht voor de geestelijke volksgezondheid en een vruchtbare bodem voor allerlei extremistisch gedachtengoed.

Niet doordacht

Goed gezien dus, van D66. Helaas is de oplossing die de partij voorstelt minder doordacht. Kort gezegd komt deze erop neer dat in de toekomst alleen nog maar vaste contracten zullen bestaan, maar dat die dan wel wat minder vast zijn dan nu.
Maar als we de laatste paar jaar iets geleerd hebben, dan is het dat je werkgevers niet kunt dwingen om flexkrachten in vaste dienst te nemen, net zo min als je ze kunt dwingen zzp'ers in dienst te nemen. Probeer je dat toch, dan leidt dat alleen tot een nog grotere bloei van uitzendbureaus, payrollers en detacheerders.
Werkgevers hebben nu eenmaal behoefte aan de flexibiliteit en ook zekerheid die een flexibele schil biedt. Ja, ook zekerheid. Want wat vaak vergeten wordt, is dat een vast contract alleen de werknemer zekerheid biedt, niet de werkgever. De 'vaste' werknemer kan immers gewoon met een maand opzegtermijn de deur uitlopen. Een flexkracht, als die via een uitzendbureau of detacheerder werkt tenminste, geeft de werkgever meer zekerheid dan iemand op een vast contract - het uitzendbureau stuurt immers een vervanger.

Hoger salaris

Ik zou veel liever juist een grotere verscheidenheid in contractvoorwaarden zien. Met een uitruil tussen contractduur en loonniveau, of lengte van de opzegtermijn en loonniveau, etcetera. Waarom niet een contract dat door beide partijen met een opzegtermijn van een maand beëindigd kan worden - maar dan wel met een veel hoger salaris dan normaal? Zo komt de 'flexibiliteitspremie' bij de werknemer zelf terecht, en niet bij een uitzendbureau.
En verder zou er een bodem in het inkomensgebouw moeten komen die voor iedereen - flexwerker, vaste werknemer, ondernemer of zzp'er - gelijk is. Of dit een basisinkomen is, een verplichte basisinkomensverzekering of een negatieve inkomstenbelasting, dat maakt niet eens zo veel uit. Het gaat erom dat alle werkenden verzekerd zijn van een inkomen in geval van ziekte, werkloosheid of arbeidsongeschiktheid. Dat is ook een voorwaarde voor een goede onderhandelingspositie in contractbesprekingen: je moet 'nee' kunnen zeggen tegen een slecht aanbod.

Sleutelen

Want dat is natuurlijk de kern van het probleem. Flexwerkers zijn nu niet in de positie om een goed contract uit te onderhandelen. Als daar niets aan verandert kun je sleutelen aan het arbeidsrecht tot je een ons weegt, maar zal de tweedeling in de een of andere vorm blijven bestaan.
Ronald Mulder adviseert ondernemers over innoveren en is een van de oprichters van de Stichting Mies, die experimenten organiseert met onder meer het basisinkomen
Eerdere opinies van Ronald Mulder leest u hier en hier.