Wat is hét dier of dé plant van Groningen?

De verkiezing trapt deze maandag af op Groninger basisscholen. Zij kunnen digitale lessen downloaden over bijzondere flora en fauna in de provincie. Vanaf 1 september tot half oktober kan iedereen in Groningen een stem uitbrengen op zijn of haar favoriete soort, op een webpagina van de provincie Groningen. Daarna mogen drie basisscholen presentaties maken voor hun favoriet. Op 18 november is de verkiezingsdag in de Statenzaal van het provinciehuis. Leerlingen kiezen dan hun eigen top 3 uit.

Wie een zeehond op de lijst verwacht, komt bedrogen uit. De tien planten en dieren die door de natuurorganisaties in Groningen zijn geselecteerd, moeten vooral 'typisch Gronings' zijn - een voorwaarde waar de zeehond volgens de verkiezingsmakers niet aan voldoet. Dit zijn de tien soorten van Groningen die wel genomineerd zijn:

Een vogel van zo'n 14 centimeter van kop tot staart, waarvan het mannetje een kenmerkende blauwe keel en borst heeft, die extra opvalt door een zwarte rand. Het bedreigde diersoort kwam tussen 1900 en 1975 vaker voor dan nu, in Nederland en Vlaanderen. Het is het minder bekende broertje van de roodborst.

Met zijn 6 tot en met 11 centimeter is de waterspitsmuis de grootste spitsmuis in Europa. Hij heeft een 'fluweelachtige' vacht met een bijna zwarte kleur bovenop. Het beestje is snel onderwater en eet waterinsecten, wormen, kevers en kleine vissen. Met zijn giftige speeksel kunnen ook grotere prooien als vissen en kikkers worden uitschakeld. De muissoort komt voor in grote delen van Europa.

Misschien wel de bekendste herkenbare bijensoort in Groningen: het vosje. Hij valt op door zijn rossige kleur, harige uiterlijk en relatief smalle voorkomen voor een bij. Het vosje wordt tot 13 millimeter groot en opereert zelfstandig. Ze maakt dus geen deel uit van grote nesten met werksters en een koningin. De nesten die ze wel maken, lijken op mierenhopen zoals je ziet in zanderige gronden.

De naam zegt het al: hij is wat groter en steviger gebouwd dan de gewone dwergvleermuis. In de zomer heeft hij een rode-kastanjebruine vacht, na de rui wordt die ingeruild voor een donkerbruine. Net als vogels trekken deze vleermuizen erop uit in de zomer. Dan vliegen ze van Oost-Europa naar Frankrijk, Zwitserland en West-Duitsland en wordt ook Groningen aangedaan.

Deze platvis is een typisch Nederlandse verschijning, en volgens de natuurorganisaties dus ook een typisch Groningse. Hij wordt echter vooral in Zeeuwse en Zuid-Hollandse stromen gesignaleerd en gevangen. De bot lijkt op de schol, maar heeft knobbeltjes op de zijlijn en heeft een dikker lichaam. Een bot wordt meestal niet langer dan 50 centimeter en eet vooral garnalen.

Typisch Gronings, dat mag je de steenbraam zeker noemen. De vaste plantsoort die verant is aan de roos, is sterk in aantal afgenomen de afgelopen decennia en heet nu zeer zeldzaam - maar komt wel voor in het zuidoosten van onze provincie. De stengels kunnen tot drie meter lang worden n hebben kleine rechte stekels. In mei en juni bloeit hij met zo'n centimeter grote, witte bloemen.

De visdief is een algemene sternsoort en komt in zomers voor in grote delen van Europa, Noord-Amerika, Rusland en Azië. Hij maximaal 35 centimeter lange vogel is grotendeels grijs-wit, maar heeft een oranje snavel en poten, en een kwarte kopkap. Bijzonder is dat visdiefjes soms twee legsels in een seizoen hebben. De broedduur is namelijk 20-23 dagen.

De groene glazenmaker is een zeldzame libellensoort, waarvan populaties voorkomen in Groningen, Friesland en de kop van Overijssel, alsmede andere lageveengebieden in Nederland. De libellen worden meestal 's middags actief, en vliegen van eind juni tot eind september. De borst is geheel groen, het achterlijf heeft allerlei vlekken. De volwassen groene glazenmaker is vrij groot: 6,5 tot 7,5 centimeter lang.

De paarse morgenster heeft nogal wat alternatieve benamingen: boksbaard, haverwortel, armeluisasperges, witte schorseneren, oesterplant en keukenmeiden verdriet. Hij vindt zijn oorsprong rondom de Middellandse Zee, maar komt nu vaak voor in Nederland en België. De tweejarige plant wordt tot 1,2 meter hoog, met licht behaarde of kale stengels en grasachtige bladeren. Die bladeren kunnen in salades worden verwerkt.

Bij deze roofvogel wordt het vrouwtje zo'n 45 centimeter lang en het mannetje 38. Het mannetje is grijs met een gestreepte onderkant, het vrouwtje is bruin. De grauwe kiekendief komt bijna in heel Europa voor, maar verreweg de meesten worden gespot in Rusland, Frankrijk en Spanje. In Nederland zijn er maar enkele tientallen broedparen. De broedvogel kreeg een opleving bij de drooglegging van het Lauwersmeer in 1969: toen werden enkele broedparen waargenomen. Van de 45 paar die in 2000 in ons land broedde, zat 69 procent Oost-Groningen. In Nederland is de grauwe kiekendief een ernstig bedreigde diersoort.

Meer over de verkiezing en het stemmen vind je op de website van provincie Groningen.

Update: Voorheen stond de grashommel in dit artikel als een van de genomineerden, maar die is al jaren niet meer gesignaleerd in Groningen en werd daarom vervangen door het vosje.
Foto's: Wikipedia creative commons