OPINIE: Doen, dat aardgasfonds - maar dan wel goed

Ronald Mulder
Ronald Mulder © Ester Kroezenga
Het aardgasfonds de PvdA in haar verkiezingsprogramma voorstelt is een uitstekend idee vindt NoordZaken-columnist Ronald Mulder. Maar pak het dan alstublieft goed en slim aan, bepleit hij. Bijvoorbeeld door het geld dat het fonds oplevert direct uit te keren aan de getroffen bewoners.
Door Ronald Mulder
Prima idee, zo'n fonds voor een deel van de aardgasbaten. Met het geld kan de economie in het bevingsgebied worden versterkt en de leefbaarheid worden vergroot. We hadden dit fonds al dertig jaar geleden moeten opzetten natuurlijk, maar goed. Beter ten halve gekeerd dan een lege dop. Door de aardgasbaten in de algemene middelen te laten lopen, zoals we in Nederland hebben gedaan, heeft de overheid een belang bij zo veel mogelijk oppompen. De Noren hebben dat slimmer gedaan. Zij hebben hun olie- en gasbaten in een fonds gestopt, waarvan alleen de (beleggings)opbrengst op de rijksbegroting komt. Zij hebben de olie- en gas-voorraad ingeruild voor een enorme beleggingsportefeuille, waardoor elke Noor op papier miljonair is - in Noorse Kronen dan.

Mager

Helaas is de uitwerking die de PvdA aan het idee geeft, erg mager. Waarom slechts een derde van de aardgasbaten? Minstens de helft, zou ik zeggen. En de NAM mag ook wel wat in de pot doen. Dan hebben we een fonds waar, zo lang de gasvoorraad strekt, tien miljard euro per jaar instroomt. Dat zet zoden aan de dijk.
Een fundamenteler bezwaar is de bestemming van het fonds. Groningen is - het wordt wel eens vergeten - gewoon een deel van Nederland. Als de economie en de leefbaarheid hier verbetering behoeven, dan moet dat gewoon uit de algemene middelen betaald worden. Wat uit dat aardgasfonds komt, moet extra zijn. En je moet ook niet het fonds zelf opsouperen, je moet alleen de beleggingsopbrengsten gebruiken.

Oververhitting

Laten we nog eens goed naar Noorwegen kijken. Het Noorse staatsfonds heeft als regel dat het vermogen buiten het eigen land belegd wordt. Dat is om oververhitting van de eigen economie tegen te gaan, maar ook om te voorkomen dat ondernemers, vakbonden, politici en lobbyisten de deur bij het fonds plat lopen. Dat lijkt me voor Groningen ook een hele verstandige formule. We hebben immers een rijke traditie van commissies van wijze mannen en van 'geld op zoek naar projecten'. Over het algemeen zijn het vooral bestuurders en adviseurs die daar wel bij varen.

Middelvinger

Wat doen we dan met de opbrengsten uit het fonds? Simpel: uitkeren aan de inwoners. Als het fonds een rendement van 2,5 procent maakt op de tien miljard die er jaarlijks instroomt, dan is dat in het eerste jaar zo'n 600 euro per volwassen Groninger. Geen vetpot. Maar na vijf jaar zit je al op 3.000 euro en na vijftien jaar, als het gas op begint te raken, is het 9.000 euro. Voor een gezin met twee volwassenen is dat dus 18.000 euro per jaar, of 1.500 per maand. Belastingvrij.
Demografische krimp, dalende huizenprijzen en kwakkelende middenstanders - allemaal opgelost door de extra koopkracht die zo de provincie instroomt. Maar nog belangrijker: op deze manier stel je bestaanszekerheid tegenover bestaansonzekerheid en onafhankelijkheid tegenover afhankelijkheid. Je creëert een toekomst waarin we vaker de middelvinger kunnen opsteken in plaats van de hand ophouden. En dat is soms best goed.
Ronald Mulder adviseert ondernemers over innoveren en is een van de oprichters van de Stichting Mies, die experimenten organiseert met onder meer het basisinkomen 
Eerdere opinies van Ronald Mulder staan hier en hier.
Andere NoordZaken-artikelen zijn hier te vinden.