'In de slimme fabriek denken alle machines zelf'

Wanneer Jan Post de practicumzaal van technische bedrijfskunde binnenstapt, wordt hij niet direct herkend. Maar wanneer hij enkele koffiedrinkende studenten vraagt hem even met een paar robots te assisteren en hij zich voorstelt, lijken ze dadelijk onder de indruk. Post is een man achter de schermen, maar ook een grote naam in de wereld van de robots en slimme fabrieken.

Jan Post werkte dertig jaar bij Philips in Drachten waar hij zich bezig hield met de ontwikkeling van nieuwe producten en materialen. Hij was een van de grondleggers van de digitale fabriek die Philips er nu heeft staan.

Post stond er aan de basis van computermodellen die het productieproces nabootsen. Met die simulaties kon Philips in Drachten de ontwikkeltijd van nieuwe producten vijf keer zo snel maken. Post: 'We doen nu dingen die we anders nooit hadden kunnen doen omdat ze te veel tijd kosten, te kostbaar zouden zijn of te ingewikkeld.'

Dinsdag aanvaardt Post zijn hoogleraarschap aan de RUG met een rede die gaat over de toekomst van de maakindustrie in ons land. En die ziet er helemaal niet zo slecht uit, verklaart Post. De prestaties van Philips in Drachten, waar behalve productie van onder meer scheerapparaten ook een onderzoekscentrum is, tonen het aan.

'De draaibanken, de persen en de spuitgietmachines zelf zullen niet eens zoveel veranderen, wat wel gaat veranderen is de intelligentie rond al die apparaten. Hetzelfde geldt voor robots. Mechanisch zijn die prima, maar ze moeten intelligenter worden. Daardoor worden ze flexibeler zodat ze de ene dag dit product kunnen maken en morgen weer een ander.'

'De aansturing van al die apparaten gaat gebeuren door allerlei sensoren en intelligente software. Machines en apparaten communiceren met elkaar via het internet of things en ze beslissen zelfstandig op basis van gegevens uit big data.'

'Het wordt gezien als de vierde industriële revolutie. Ik verwacht dat het nog wel een jaar of tien, misschien wel twintig duurt voordat de versnelling serieus inzet. We staan aan het begin van een S-curve, het steile stuk moet nog komen. De ict die nodig is om machines intelligenter te maken wordt nu echt volwassen.'

'We hebben het vooral in eigen hand. Philips in Drachten laat zien dat een groot-volumebedrijf internationaal heel goed meekan in een wereld waarin mensen zich afvragen of het kan. Nou, ja dus. Dankzij verregaande digitalisering.'

Alles draait om aanpassingsvermogen van productiebedrijven en hun bereidheid tot samenwerken en kennis te delen, verklaart Post. 'Ga niet als mkb'er zelf de hele digitalisering van het bedrijf ontwikkelen. Dat lukt je nooit. Philips Drachten werkt samen in projecten met soms wel vijftig Europese partners. Zorg dat je aangesloten bent bij netwerken van bedrijven, hogescholen en universiteiten. Je hebt elkaars kennis nodig. Daar schiet de bewustwording nog wel tekort.'

De ontwikkeling in Nederland van de digitale fabriek wordt ondersteund vanuit het topsectorenbeleid van de rijksoverheid. Een van de speerpunten daarin is High Tech Systems and Materials, dat ook de ontwikkeling van slimme fabrieken - smart industries - aanjaagt.

Een van de tien zogeheten fieldlabs die hiervoor zijn opgezet is het Region of Smart Factories in Noord-Nederland, waarvan Jan Post projectleider is. In dit fieldlab werken zo'n veertig bedrijven, scholen, universiteiten en andere onderzoeksinstituten samen aan de ontwikkeling van slimme fabrieken. Doel is om van het Noorden een regio te maken die internationaal aanzien geniet als gebied vol met slimme fabrieken. Hiervoor ligt 21 miljoen euro klaar.

Is de houding van de doorsnee mkb'er in Noord-Nederland voldoende innovatief om van de digitalisering een succes te maken?
'We moeten zeker tempo maken. Het heeft me drie jaar gekost om het Regional of Smart Factories van de grond te trekken. Maar de meeste weerstand die er was, kwam vanuit de politiek. Niet van de bedrijven. Hier in de regio wordt gedacht in zuilen. Alle stimuleringsprogramma's gaan over de speerpunten energie, water en sensoren. High Tech Systemen and Materials stond niet op de agenda. Men wist niet wat men ermee moest. Het kostte tijd om duidelijk te m aken dat digitalisering niet is gebonden aan een sector maar in alle sectoren van even groot belang is. Nu begrijpt men het nut ervan.'