Reconstructie: bodemverontreiniging Ter Apel nooit voortvarend aangepakt
Het ministerie van Defensie heeft de sanering van de vervuilde grond op het COA-terrein in Ter Apel jarenlang voor zich uit geschoven. Als het aan het ministerie en de gemeente Vlagtwedde had gelegen, was de vervuiling bovendien niet aan de grote klok gehangen. Dat blijkt uit een reconstructie van RTV Noord.
Het Ministerie van Defensie en de gemeente Vlagtwedde weten van de verontreiniging op het moment dat het Ministerie van Justitie en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) de grond overnemen in de periode 1995/1996.
Uit rapporten, memo's en briefwisselingen in het Provinciaal Archief blijkt dat sanering nog altijd nodig is. Acuut gevaar voor de gezondheid is er niet, maar er is duidelijk sprake van ernstige bodemverontreiniging.
Gezondheidsklachten
Deze week laat het COA weten bodemonderzoek te doen. Personeel klaagt al enige tijd gezondheidsproblemen, zoals hoge bloeddruk, migraine en extreme jeuk. De COA-medewerkers vermoeden dat hun klachten te maken hebben met de bodemverontreiniging.
'Tijdelijk' opslaan in folie
Uit de stukken blijkt dat de bodem onder de COA-locatie in Ter Apel op allerlei manieren is verontreinigd. Tot 1983 zouden bedrijven er illegaal 'verschillende soorten afval' hebben geloosd. In de grond zit onder meer cadmium, benzeen, nikkel en chroom. Defensie kiest ervoor de grond af te graven en op te slaan in een loods op het terrein.
Defensie wil op die plek een NAVO-depot bouwen. Uit verslagen blijkt dat de provincie in 1983 de bouwactiviteiten eigenlijk stil wil leggen, om nader onderzoek te doen naar de vervuilde grond. Maar Defensie kan zich 'geen stagnatie veroorloven'. Daarom kiest Defensie ervoor de afgegraven vervuilde grond op het terrein op te slaan. De provincie heeft dan al bij Defensie aangegeven dat 'die oplossing volledig voor rekening én risico van defensie is'
'Die afvalbult leefde'
Defensie wil de vervuilde grond hooguit drie jaar opslaan in Ter Apel, omringd door een speciale folie. Een oud-medewerker spreekt over een 'borrelende bult'. 'Als je er langs liep dan was het alsof het leefde.'
Drinkwater vervuild
De problemen met de verontreiniging houden in de jaren negentig aan. De waterleidingen blijken aangetast door de bodemvervuiling, zo blijkt uit onderzoek. Het personeel van het NAVO-depot mag daarom ongeveer een jaar lang geen kraanwater drinken. Flessen water brengen uitkomst totdat het leidingnet is vervangen. Een oud-medewerker: 'Wie weet hoe lang wij water hebben gedronken waar weet ik wat doorheen zat.'
Van NAVO naar PI en azc
Uiteindelijk komt de bult afval pas weer ter sprake als Defensie de grond verkoopt aan Justitie. Die vestigt er de Penitentiaire Inrichting (PI) Ter Apel en het asielzoekerscentrum. De Rijks Gebouwen Dienst constateert nog voor de bouw dat er nog altijd sprake is van bodemverontreiniging en dat 'de vestiging van mensen niet is toegestaan' op de locatie van het oude NAVO-terrein.
Niet in de openbaarheid brengen?
Wat opvalt in de verslagen is dat Defensie en de gemeente Vlagtwedde het vraagstuk eigenlijk binnenskamers willen houden. De gemeente is op de hoogte van de bodemverontreiniging, maar de gemeente 'vindt het niet haar taak dit in de openbaarheid te brengen', zo staat in een notitie van augustus 1995. Defensie stelt dat alle betrokken instanties op de hoogte zijn 'en dat hiermee aan de plicht is voldaan'. Ook staat er: 'Zowel Defensie als ook de gemeente Vlagtwedde wil de plannen niet dwarsbomen door over bodemverontreiniging te beginnen'.
Uiteindelijk wordt er op hoog ambtelijk niveau overlegd tussen de gemeente, het Ministerie van Defensie en de Rijks Gebouwen Dienst. Die laatste brengt het uiteindelijk in september 1995 toch naar buiten.
In het najaar van 1996 kiest Defensie er -na dertien jaar- alsnog voor de opgeslagen afvalbult te saneren. Uit een rapport van Milieukundig Ingenieursbureau DHV/Argus blijkt dat 'alle verontreinigde grond is afgevoerd naar erkende verwerkers'. De bodem onder de folie is volgens het bureau 'schoon'.
Wanneer saneren?
Toch blijkt uit latere rapporten (december 1996) dat de bodem onder het COA-terrein toch nog ernstig is vervuild, zelfs na sanering van de bult opgeslagen afval. Volgens een onderzoeksrapport uit die tijd is er noodzaak tot saneren, maar 'geen urgentie'. Dat betekent concreet dat alleen als de functie van het terrein zou veranderen er gesaneerd moet worden. Men zou dus wel mogen blijven werken op het terrein, maar er mag bijvoorbeeld geen moestuin worden aangelegd.
Bodemonderzoek COA gaat door
Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers laat weten pas sinds kort de rapporten uit de jaren negentig te kennen. Het personeel is daarover afgelopen maandag geïnformeerd. Vanwege de onrust onder medewerkers doet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers nu eigen onderzoek. Het COA neemt monsters op plekken die worden aangewezen door het personeel. De onderzoeksresultaten worden over ongeveer vier weken v erwacht.
