Hoe Groningen honderden miljoenen en een nieuwe fabriek misliep

Maar het project genaamd Woodspirit kwam niet verder dan de tekentafel en de miljoenen zijn ongebruikt gebleven. Geen nieuwe fabriek, geen nieuwe banen.

'Het was een achtbaan'. Directeur Paul Compagne zakt achterover in zijn stoel en zucht eens diep wanneer hij terugblikt op de afgelopen jaren. BioMCN bestaat nu net iets langer dan tien jaar en Compagne heeft bij BioMCN op het Chemiepark in Delfzijl alle ups en downs van nabij meegemaakt. Wisselingen van eigenaren, opslitsingen, een turbulente markt, miljoeneninvesteringen en een groots plan – Woodspirit – dat een muisstille dood stierf.

Begin maart van dit jaar is het project officieel ten grave gedragen nadat de Europese Commissie aan het ministerie van Economische Zaken liet weten dat de intrekking van het WoodSpirit-project akkoord is. Daarmee is definitief een eind gekomen aan wat het grootste verduurzamingsproject van heel Europa zou worden. Een investering van meer dan een half miljard euro, gesmoord in de ambities. 'Vijf jaar hebben we eraan gewerkt', stelt een teleurgestelde Compagne vast. 'Zo hard mee bezig geweest, er zat zoveel energie van ons in. Ik heb echt wel een traantje moeten wegpinken.'

Het bedrijf heeft het vizier nu weer schoon, benadrukt Compagne. De blik is vooruit gericht en er liggen mooie plannen te wachten op uitvoering. Zo maakte de producent van biobrandstof vorige week bekend 1,2 miljoen euro te investeren in de bouw van een installatie waarmee CO2 die ontstaat bij de productie van biogas, in te zetten voor de productie van bio-methanol, dat vooral wordt gebruikt als bijmenging in benzine.

Met de investering kan de productie van bio-methanol door BioMCN met zo'n 15.000 ton omhoog. En misschien nog wel belangrijker, het is een bijdrage aan de vergroening van het productieproces. Omdat ook de provincie Groningen verduurzaming van de chemische industrie belangrijk vindt voor de toekomst, legt die samen met de Economic Board Groningen er ruim een ton voor op tafel. 'Met de bijdrage willen we onze betrokkenheid tonen', zegt gedeputeerde Economische Zaken Patrick Brouns. 'We zetten sterk in op vergroenen van de chemie, iets waar BioMCN heel goed in is.'

Dat er in de fabriek wordt geïnvesteerd is volgens Compagne vooral te danken aan de langetermijnvisie van het Egyptische chemiebedrijf OCI, sinds midden 2015 eigenaar van BioMCN. Onder OCI wordt bijvoorbeeld ook de herstart onderzocht van productielijn nummer twee, die al sinds 2005 stilstaat. Tevens werkt BioMCN aan een plan om op het Chemiepark een eigen vergister te bouwen. Daarmee kan de onderneming gas produceren uit grondstoffen als gras, hout of mest, zoals boeren dat ook doen. Gas is de belangrijkste grondstof voor de (bio-)methanol die BioMCN produceert.

Compagne heeft een prima gevoel bij de perspectieven van BioMCN. Maar dat is een schril contrast met de teleurstelling die ergens een jaar geleden verwerkt moest worden, toen het ministerie van EZ aan Brussel liet weten Woodspirit in te trekken.

Hoewel de aankondiging van het plan om een fabriek op te zetten die via vergassing van 1,5 miljoen ton afvalhout jaarlijks 500 miljoen liter bio-methanol ging maken met luid tromgeroffel gepaard ging, bleef het oorverdovend stil toen de partijen de stekker eruit trokken. Door geen van de partijen die erbij waren betrokken is er ook maar met een woord over gerept.

De start van het plan dateert van 2010. BioMCN werd door Energy Vallley getipt over een nieuwe Brusselse subsidieregeling voor grootschalige duurzame projecten. De Delfzijlster onderneming, destijds in handen van durfinvesteerder Waterland Private Equity, verzamelde een aantal andere multinationals van naam om zich heen. Het Duitse Siemens stapte erin, evenals gassenfabrikant Linde en aannemer VolkerWessels.

Woodspirit - houtgeest - werd het plan gedoopt en de superlatieven waren destijds niet van de lucht. Delfzijl zou ermee 's werelds grootste bio-methanolfabriek krijgen. Het zou een van de omvangrijkste duurzame energieprojecten van het land worden. Woodspirit werd - ook tot verrassing van de plannenmakers zelf - door Brussel als Europees voorbeeldproject aangewezen en beloond met een subsidie van tweehonderd miljoen euro. Het was de hoofdprijs uit een subsidiepot gevuld met 1,2 miljard euro afkomstig van de verkoop van CO2-rechten aan grote bedrijven.

BioMCN en de andere bedrijven zouden de overige driehonderd miljoen neertellen. Bij elkaar een investering van een half miljard euro.

Daar knelde ook gelijk de schoen, analyseert Compagne. 'Het is stukgelopen op de grootschaligheid. Het was niet te financieren.' Banken, investeerders en bedrijven bleken niet bereid een half miljard te steken in wat eigenlijk nog een demonstratieproject was, waarvan de techniek zich nog maar moest bewijzen. Ook de Brusselse subsidie was geen zekerheid, want die zou er pas komen wanneer de fabriek zou werken. Voor het einde van 2016.

In 2014 verleende Brussel het Woodspirit-consortium nog uitstel, het mocht langer doen over de realisatie van de plannen. Toen OCI in 2015 BioMCN overnam zei de nieuwe eigenaar dat de overname geen gevolgen zou hebben voor Woodspirit en dat het project nog altijd niet was opgegeven.

Maar ondanks de al gereserveerde bouwgrond, de voorbereidde vergunningaanvragen en ruim een halve meter aan haalbaarheidsstudies, volgde uit het ontbreken van financiers slechts de keuze van stoppen. Het consortium viel uiteen en de tweehonderd miljoen subsidie ging terug naar Brussel.

Gedeputeerde Patrick Brouns beleefde in de functie van directeur van de Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE) het project van nabij. 'Het was in potentie een geweldig plan', aldus Brouns, die het mislukken ervan toeschrijft aan de marktomstandigheden. 'We hebben als SBE nog geprobeerd de subsidiegelden op een andere manier in te zetten voor de chemie. Dat bleek met de Brusselse regels een ondoenlijke zaak.'

Compagne zegt nu: 'De ambitie om te vergroenen is onvermninderd hoog. Ook de nieuwe eigenaar kijkt ernaar. Maar hun eerste vraag is altijd: werkt de technologie.' En voor het vergassen van hout is dan het antwoord: nog niet helaas.