'Noorden loopt honderden banen mis'

Pezy-directeur Jan Hoekstra met de Iveco-TomTom dashboard-eenheid.
Pezy-directeur Jan Hoekstra met de Iveco-TomTom dashboard-eenheid. © RTV Noord/Loek Mulder
Tientallen banen lekken jaarlijks weg uit de regio. Noodgedwongen verdwijnt productie- en assemblagewerk naar bedrijven in het buitenland.
Vooral omdat bedrijven hier er niet genoeg of niet de juiste mensen voor kunnen vinden. 'Ik word elke keer weer naar China gejaagd.'

Door Loek Mulder

Het is directeur Jan Hoekstra van het Gronings bedrijf Pezy een doorn in het oog. Onlangs nog. Voor de Italiaanse truckfabrikant Iveco en navigatiebedrijf TomTom had Pezy een prototype ontworpen van een dashboard met daarin een ingebouwd navigatiesysteem dat met een geavanceerd bluetooth- te ontgrendelen is. Handig voor koeriersbusjes die bij het afleveren van pakketjes de deur vaak open laten staan.

Hard aan getrokken

De opdrachtgevers waren uitermate tevreden over de testexemplaren en eerste productieserie van enkele honderden stuks. Toen de mogelijkheden van het product op de markt duidelijk waren, benaderde Iveco Pezy voor een vervolgopdracht van enkele tienduizenden dasboardconsoles.
'We hebben er meerdere bedrijven in de regio voor benaderd', zegt Hoekstra. 'Geen van hen had de capaciteit of de mensen om de opdracht te kunnen doen. Er is heel hard aan getrokken om de productie hier te laten gebeuren, maar het lukte gewoon niet.'
Ook de Iveco-directie in Turijn had er alle belang bij de productie ergens te laten gebeuren in de buurt van waar het product was ontwikkeld en waar dus ook de kennis zit. Hoekstra: 'Iveco wilde niet te lang wachten met het op de markt brengen van het product en heeft uiteindelijk andere partijen gezocht.' Het slimme dashboard wordt nu buiten Europa gefabriceerd.
Er is hard aan getrokken om de productie hier te laten gebeuren, maar het lukte gewoon niet
Jan Hoekstra - Directeur Pezy

Polen, Portugal, China

Hoekstra rekent voor dat het hier ging om tien tot vijftien banen ging. Niet spectaculair veel, maar het is het patroon. Hij somt het ene na het andere voorbeeld op van door Pezy ontwikkelde producten waarvan grotere series in landen als Polen, Portugal of het Verre Oosten worden gefabriceerd, terwijl het volgens Hoekstra werk is dat eigenlijk hier zou moeten gebeuren. Op die manier glipt er jaarlijks zomaar voor honderd tot tweehonderd man werk over de grens, schat Hoekstra.
Hoe jammer is dat in een provincie waar de werkloosheidspercentages tot het hoogste van het land behoren en waar instanties als de NOM hun best doen bedrijven over te halen zich hier te vestigen.

Innovatieversneller

Pezy, opgericht in 1995 door de Groningse broers Henco en Bert Pezij, noemt zichzelf innovatie-versneller. Het ontwerpt voor bedrijven prototypes en eerste testseries om te zien of de kinderziekten eruit zijn en of de verkoop aanslaat. De Groningse onderneming werkt voor gerenommeerde bedrijven als Philips, Heineken, Unilever en Samsonite en heeft zo'n honderd man in dienst, waarvan er veertig op de Groningse hoofdvestiging werken. Pezy bezit nog vestigingen in Eindhoven en Houten, een designbureau in Amsterdam en een filiaal in Singapore.
Vaak rest Pezy geen andere mogelijkheid dan de productie zelf ter hand te nemen. 'Zo hebben we voor Dacom een irrigatiesensor ontwikkeld en er een paar duizend van gemaakt. Voor die aantallen kun je eigenlijk niet naar China, dat is te ingewikkeld en te duur. Ik zou er graag een regionale partij voor hebben gevonden, maar we hebben het uiteindelijk zelf gedaan.'

Tegenzin

Met tegenzin is dat, aldus Hoekstra: 'Onze mensen zijn hoogopgeleide ontwikkelaars, die hebben niet de ambitie om het assemblagewerk te doen.' Voor simpel productiewerk kon Pezy tot voor kort nog wel terecht bij de sociale werkvoorzieningsschappen, maar sinds die flink zijn uitgekleed loopt die route meestal dood.
'We willen heel graag de productie hier houden', benadrukt Hoekstra. 'We brengen het nu vaak tegen wil en dank naar China, maar wanneer we de eerste series van een paar honderd of een paar duizend stuks hier houden, dan is de kans veel groter dat we de massaproductie ook in de regio kunnen houden.' Met moderne en slimme productietechnieken kan dat ook, aldus Hoekstra.

Nee-verkopen

Een van de bedrijven waar Pezy opdrachten plaatst, is Witec in Ter Apel. Directeur Eric Vos van Witec snapt goed waar Pezy tegenaan loopt. Witec verkoopt Pezy en ook andere klanten regelmatig 'nee'.
Meestal is dat omdat Witec niet de mensen heeft om het werk te doen, soms omdat er teveel geïnvesteerd moet worden in nieuwe machines en ook wel omdat het product niet in het straatje van Witec past.

Op de plank

Samen met nog een handvol bedrijven voert Witec gesprekken met de Noordelijke Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij NOM en de provincie Groningen om te zien of er wat aan het weglekken van werk kan worden gedaan. 'Dat zijn zeven ondernemers met allemaal een product dat ze elders laten assembleren, alleen maar omdat het hen hier in de regio niet lukt', verklaart Vos, die zegt zelf een reeks producten op de plank te hebben liggen waarvoor de productiecapaciteit van Witec nu tekort schiet vanwege gebrek aan mensen of machines.
'Producten voor de industrie en medische apparatuur zoals een instrument voor een nieuwe operatietechniek. We komen er gewoon niet aan toe.'

Niet sexy

'De vraag van opdrachtgevers is er', weet Vos. 'Maar wij hebben vooral te weinig mankracht om het werk hier te houden. Dat is doodzonde. We kunnen voor veel werkgelegenheid zorgen wanneer we hier de productie kunnen doen.'
Om het probleem te lijf te gaan heeft Witec zelf al een bureau voor scholing, selectie en arbeidsbemiddeling opgezet, DOK 4. Het tekort aan mensen is er echter lang niet mee opgelost. Wat Witec ook parten speelt is dat technische beroepen niet langer sexy zijn onder de jeugd. Waardoor de tekorten nog groter dreigen te worden wanneer er niks aan wordt gedaan.
Wij hebben vooral te weinig mankracht om het werk hier te houden. Dat is doodzonde
Eric Vos - Directeur Witec

Top-thema

Hans Praat van de NOM noemt het probleem dat Hoekstra en Vos aankaarten een 'top-thema' voor de noordelijke industrie de komende jaren. 'Ik droom er bijna van', zegt Praat quasi-serieus. Ook hij zegt moeiteloos een rijtje op te kunnen noemen van bedrijven die net als Pezy wel productie hier in de regio willen uitbesteden, maar daarvoor geen geschikte partner kunnen vinden. 'Startups en gevestigde bedrijven. Een stuk of tien ben ik mee bezig. Namen? Nee dat gaat niet. Willen de bedrijven niet, het is vertrouwelijk en het ligt gevoelig', aldus Praat.
De oplossing ziet Praat in gezamenlijke ontwikkeling van productie en opleiden van mensen. Een concept waar de NOM en anderen aan werken in de voormalige armaturenfabriek van Philips Lighting in Emmen. Daar klonteren bedrijven samen om met elkaar te werken aan de bouw van wat de NOM noemt een Shared Smart Factory, een robotfabriek waar meerdere bedrijven gebruik van kunnen maken.

Slimme fabriek

'Wanneer bedrijven hier samen gebruik van maken drukt dat de kosten van de investering en de productontwikkeling en verkort dat het ontwikkeltraject', aldus Praat. 'Je kunt eerder de markt op en je bent interessanter voor financiers.'
'In Noord-Nederland is ruimte voor meer van initiatieven zoals in Emmen', stelt de NOM-manager. 'Denk aan een shared smart factory voor de bouw op het Hogeland. Ook in Friesland zien we mogelijkheden. De vraag is er en de markt is er ook.'