'Help mensen uit de bijstandsgevangenis'

Nederland is gebouwd op een simpel principe, namelijk: solidariteit. Dat werkt als volgt: Iedereen die werkt, verdient geld. Een deel ervan kun je zelf houden, een ander deel van het geld gaat naar de overheid. De overheid gebruikt dit geld voor (bijna) gratis onderwijs. De overheid zorgt ook dat elke burger (bijna) veilig en gezond kan leven.

We betalen dat naar draagkracht. Mensen die meer verdienen betalen meer belasting dan mensen die minder verdienen. Een systeem dat we in een jaar of vijftig hebben opgebouwd.

Als je niet kunt werken, helpt de Nederlandse overheid. Ze zorgt voor een uitkering. Twee jaar lang mag je daarmee een nieuwe baan en inkomen zoeken. Lukt dat niet, dan laat de Nederlandse overheid je na die twee jaar niet in de steek, want je krijgt je geld voor een minimaal bestaan: de bijstand.

Kom daar maar eens om in de Verenigde Staten. Donald Trump laat je zonder pardon doodgaan van de honger. Je hebt als werkloze in de VS geen enkele kans op betaalbare zorg. Laat staan op een goede school.

Heeft Nederland hier de zaken perfect voor mekaar? Welnee. Geld is ooit verzonnen als ruil- of spaarmiddel. Maar de overheid gebruikt het nu ook als middel om welvaart te verdelen. De overheid int het en verdeelt het vervolgens op een eerlijke manier.

Maar dat gaat soms heel lastig. Want niet iedereen betaalt belasting zoals dat hoort. De grote bedrijven doen er alles aan om belasting te ontwijken. Niet al het werk is heilig en er zijn rotbanen waar hard gebuffeld moet worden. Probleem is dat de solidariteit erdoor wordt ondermijnt.

Het systeem van de bijstand is ook gebaseerd op solidariteit; de maatschappij ondersteunt de bijstandsgerechtigde. Maar de bijstand is een gemankeerd systeem. Want eenmaal erin kom je er bijna niet meer uit. Dat is frustrerend en geestdodend.

Je gaat weliswaar niet dood van de honger maar een prettig leven is het niet. Dat geldt zeker ook voor bijstandsgezinnen in Noord- en Oost-Groningen, waar de situatie vaak van ouders op kinderen wordt doorgegeven.

Veel mensen in de bijstand zitten erin gevangen. Want niets mag. Bijverdiensten moet je inleveren en een bedrijfje beginnen is zo goed als onmogelijk. Alles is gericht op onderdrukking en daarmee is de bijstand totaal doodgeregeld.

Iemand die in de bijstandsgevangenis zit, zal zich daar naar gedragen en meegezogen worden in een negatieve spiraal. Wil je mensen uit de bijstand helpen, dan moeten de regels anders. Het geld zijn we toch al kwijt.

Bijstand met minder regels verbetert de kwaliteit van leven van bijstandsgerechtigden. Stiekem zijn sommige gemeenten er al mee bezig. Daarvoor is durf en lef nodig, want de minister kan zo'n ongehoorzame wethouder ontslaan.

Maar het risico is de moeite waard want zonder alle beperkende regels zien mensen nieuwe kansen en zetten ze stappen. Regelvrije bijstand heeft dus positieve effecten.

Daarom heb ik alle vertrouwen in de Groningse experimenten met de nieuwe regels voor de bijstand. Groningen geeft mensen de ruimte om bij te verdienen. Dat geeft mensen hun eigenwaarde terug. Met regelvrije bijstand laat de samenleving zien dat we bijstandgerechtigden vertrouwen en hen niet louter zien als mensen die hun hand ophouden.

Het vertrouwen dat we mensen in de bijstand geven, zal zich uitbetalen. Bijstandsgerechtigden zullen eerder hun best doen zich aan hun situatie te ontworstelen. Met lossere regels herbouwen we het Nederlands systeem van onderlinge solidariteit. Wie kan daar nu tegen zijn?