Deze dag: Groningen krijgt een universiteit

De eerste rector Ubbo Emmius is van Duitse komaf, geboren in Oost-Friesland. Hij spreekt van een 'werkplaats der wetenschap'. Nou is dat aan het begin van de zeventiende eeuw in onze ogen een tikje overdreven. Aan de universiteit bestuderen studenten vooral bestaande teksten. Ze grijpen veel en vaak terug op de Griekse oudheid. Het ontwikkelen van nieuwe theorieën en het toetsen daarvan is iets van later tijden. Tot en met Newton houden academici zich vooral bezig met alchemie en astrologie.

In Groningen schrijven zich dat allereerste jaar 82 studenten in, van wie er dertig afkomstig zijn van buiten Nederland. Meteen na de oprichting gaat Groningen dus de competitie aan om de gunst van de buitenlandse student. Grootste concurrenten zijn Leiden, Franeker, Utrecht en Harderwijk.

Net als Nobelprijswinnaar Ben Feringa dat nu doet, zijn er in die begindagen lesgevers die met hun reputatie studenten van heinde en verre naar de stad lokken. Er worden dan ook grote plakkaten opgehangen in binnen- en buitenland, met daarop de collegeroosters en de namen van de zes professoren, van wie dat eerste jaar vier uit het buitenland afkomstig zijn.

Rector Ubbo Emmius, geboren in het Oostfriese Rietsel, heeft een uitmuntende reputatie en neemt zelf de leerstoelen Grieks en geschiedenis voor zijn rekening. Verder staan op de plakkaten ook dan al ronkende teksten over de stad Groningen, als '…lieflijk gelegen, met een zuivere lucht, een overvloed aan voedsel en gerieflijke gastverblijven.'

Vier faculteiten zijn er in die beginjaren: godgeleerdheid, rechten, filosofie en geneeskunde. Van de beroemde dokter Henricus Eyssonius, die in 1654 hoogleraar anatomie wordt, weten we dat het een enorme belevenis is als er gebruik wordt gemaakt van het anatomisch theater. Het eerste lijk dat hij ontleedt is van een Braziliaan die in Groningen vermoord is.

Bij zo'n snijsessie hebben de 'Heeren' uit de provincie, de professoren, dominees en studenten in de medicijnen vrije toegang. Andere belangstellenden betalen zes stuivers. Het spektakel, want dat is zo'n snijsessie volgens de overlevering, duurt soms wel drie dagen.

De eerste eeuw is de meest moeizame voor de nieuwe onderwijsinstelling. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden is verwikkeld in een reeks oorlogen, zoals in het rampjaar 1672. De Bisschop van Münster, Bommen Berend, druipt op 28 augustus af. Vanwege dit soort krijgsgeweld kiezen studenten liever een andere stad. Tijdens de Franse bezetting scheelt het weinig of Groningen deelt het lot van de universiteiten van Franeker en Harderwijk, die worden opgeheven.

Uiteindelijk overleeft de Groninger Academia alle tegenslagen. Het kloppend hart, het Academiegebouw, bevindt zich nog altijd in de Broerstraat. Daar komen in 1614 de eerste collegezalen, senaatskamer en woningen van hoogleraren. De aula is ondergebracht in het minderbroederklooster aan de overkant van de straat, evenals de universiteitsbibliotheek en het anatomisch theater.

Die 82 eerstejaars van toen zijn er inmiddels meer dan vijfduizend. Nog net zo hevig als toen is de slag om de buitenlandse student. Van de meer dan 26.000 ingeschreven studenten is bijna een kwart niet uit Nederland afkomstig. Groningen is inmiddels meer dan vier eeuwen een echte studentenstad. Dat begon allemaal op deze dag in de geschiedenis, 23 augustus 1614.

Pieter de Hart is redacteur bij RTV Noord en historicus. Elke woensdag schrijft hij over 'deze dag' in het verleden van Groningen.