Vijf jaar na de Facebookrellen: 'Gewoon een hel op aarde'

Dat zegt internetdeskundige Ritzo ten Cate, die onderzoek deed naar de vraag hoe het zo uit de hand kon lopen. Hij adviseerde vervolgens de politie en overheden naar aanleiding van zijn bevindingen.

Ten Cate kwam net terug van vakantie toen het in Haren uit de hand liep. Een uitnodiging voor een verjaardagsfeest werd gekaapt door buitenstaanders, die de hele wereld uitnodigden om in Haren rotzooi te trappen. Daar werd massaal gevolg aan gegeven, zodat er inderdaad een enorme chaos in het dorp ontstond. De politie had daar totaal niet op gerekend, omdat ze geen ervaring had met de werking van sociale media.

'Ik zag dat Haren was afgezet en dacht: 'Wauw, dit loopt echt uit de hand'. Thuis heb ik de laptop opengedaan en toen begon mijn onderzoek', vertelt Ten Cate. 'Wat mij opviel: alles stond online. Dat mensen elkaar drugs probeerden te verkopen. Wat ze van plan waren. Auto's in een zwembad gooien. Alles wat ook in de film Project X zat. Ze waren van plan dat ook te gaan doen in Haren. Je kon alles lezen, het was allemaal publiek toegankelijk.'

Maar hoe kon het vervolgens zo uit de hand lopen? 'Dit was een feestje genoemd naar de film Project X, dat zorgt ervoor dat iedereen snapt wat er ging gebeuren. Een film met drugs, dingen stukmaken, vlammenwerpers. Gewoon een hel op aarde. En als je die uitnodiging hangt in een groep van tussen de 15 en 30 jaar, dan snapt iedereen die al heel lang niet heeft lopen matten op de kermis wat er gaat gebeuren. Dat het heel tof wordt. Gooi er nog wat andere uitnodigingen overheen dat er grote dj's komen en voor je het weet heb je zo een paar duizend mensen in een klein, schattig dorpje.'

Maar de politie en de gemeente hadden geen idee, zegt Ten Cate. 'Wat je tot Project X Haren zag, is dat de politie best goed thuis was in hardcore cybercrime. En aan de andere kant was er veel kennis aan de kant van de wijkagenten, maar die twee werelden gingen eigenlijk niet samen.'

'Niemand zag aankomen dat dit ging gebeuren. Niet de plaatselijke politie, die hadden geen idee. Niemand had een idee. NOS-verslaggevers ook niet. Die maakten de avond van tevoren nog grappen tegen elkaar. 'Straks staan we hier alleen met een paar journalisten, boeien.' Niemand zag dit aankomen. Althans, bijna niemand.'

'Als je zo'n uitnodiging ziet, kan je denken: 'We moeten zien dat we dat evenement plat krijgen, laten we Facebook gaan bellen'. Maar Facebook kun je niet bellen. Wat je wel kan doen, is je mengen in de discussie op zo'n event. Gewoon als politie. Je kunt misschien wel contact krijgen met de organisatoren, je kan vragen wat ze willen en waarom. 'Heb je door dat dit mogelijk tot nare dingen kan leiden?' Dan heb je een gesprek.'

'Ik denk echt dat Project X Haren voor iedereen in Nederland een wake-up call is geweest en dat ze dachten: 'Wauw, dit kan ons ook gebeuren'. Toen zijn ze gaan nadenken wat er nu eigenlijk echt gebeurd is. Er zijn wetenschappers gaan meedenken, allerlei mensen van TNO. Dan komt er ook kennis over wat je er tegen kunt doen.'

Tegenwoordig zal het niet snel meer gebeuren dat een evenement dat op social media wordt aangekondigd zo uit de hand loopt als destijds in Haren, stelt Ten Cate. 'De hype van Project X is voorbij, niemand kent die film meer. En overheden en andere veiligheidsorganisaties hebben heel goed in de smiezen gekregen hoe je hiermee omgaat.'

'Zeker de eerste paar weken na Haren zag je nog wel de ene na de andere poging opkomen om het ergens te herhalen. En de politie slaagde er elke keer heel goed in om het de nek om te draaien.'

Lees ook:
- Vertrekkende politiebaas: 'Veel geleerd van Facebookrellen'
- 700.000 tweets over Project X Haren geanalyseerd (2012)
- 'Haren en politie ontbraken op Facebook' (2012)