Vroag en antwoord: De meeuw
Naar de ‘meeuw’ en de ‘spreeuw’ is vorige week woensdag gevraagd op de Facebookpagina van RTV Noord. De antwoorden die daar vooral gegeven werden komen overeen met de woorden die het meest genoemd werden door de deelnemers aan Vroag&Antwoord. Daar kom ik zo op terug.
In de 10e vragenlijst, sept./okt. 2014 werd de ‘meeuw’ behandeld. De invullers konden kiezen uit een paar varianten: maiw, maive, miw, meeuw en de optie ‘anders’. De verwachting is misschien dat het Nederlandse woord meeuw in opkomst is, maar dat kan niet echt geconcludeerd worden. Meeuw is de variant die door alle generaties het meest gebruikt wordt, maar dat neemt niet toe naarmate men jonger wordt. In het Westerkwartier is meeuw overigens de gangbare vorm.
Groninger woorden voor ‘meeuw’ worden door deelnemers van alle leeftijden wel genoemd. Een veelvoorkomende is maive, vooral gebruikt in Westerwolde, de Veenkoloniën en de onderste helft van het Oldambt. Maiw komt ook veel voorbij, eigenlijk wel in alle regio’s . Miw werd veel minder opgeschreven, een vorm die op het Hogeland gebruikt wordt.
Andere benamingen komen ook voor: bijvoorbeeld (zee)koap/kòb. Waar komt die naam vandaan? Ter Laan schrijft bij het woord koap: “Kaap, baken van ijzer, boven van hout, tevens vluchtpaal op de platen van de wadden”. Volgens het woordenboek der Nederlandse taal is een ‘kaap’ ook een “voorland, een vooruitstekend land (in de zee”. Hebben die betekenissen van ‘kaap’ een verband met (zee)koap/kòb als naam voor ‘meeuw’? Een zeekoap zou dan gemakkelijk verstaan kunnen worden als zeekòb. Of is hier iets heel anders aan de hand? Een ‘kokmeeuw’ zou ook verstaan kunnen worden als kòbmeeuw.
Maar opvallend zijn vooral de namen met daarin plaatsnamen: Spiekster hounder, Spiekster postdoef, Hörnhoester kippen, Oskerder doeven, Delfzielster kraaien en op Facebook kwam ook Zoltkamper doeven voorbij. Allemaal plaatsen die aan zee liggen of daar ieder geval vlakbij; plekken dus waar veel meeuwen gezien worden.
Toxopeus zien hounder en Maiw van Toxopeus werd ook genoteerd. Die naam dankt zich aan de strandvoogd van Rottum, de heer Toxopeus. Ter Laan schrijft ook: “Zielwoarder zien hounder, schertsend = de meeuwen”.
Het is duidelijk: over alleen al de meeuw is zoveel te zeggen dat de spreeuw wat is ondergesneeuwd. Daarom volgende week: de ‘spreeuw’.
