Vroag en antwoord: Plaatsnamen

In Peize is afgelopen vrijdag Op stee - Drentse en Groninger plaatsnamen verzameld gepresenteerd. Het boekje is samengesteld door Abel Darwinkel van het Huus van de Taol en Siemon Reker en Eline Brontsema van Bureau Groninger Taal en Cultuur. De komende weken is bij deze radiobijdragen ‘plaatsnamen’ het thema.
Op stee gaat over plaatsnamen in het Gronings en Drents. Hoe zeggen we Lucaswolde in het Gronings? Hoe noemen we een inwoner van Maiden? Maar de meest in het oog springende kwestie is wellicht die van in en op.
Wanneer gebruiken we het een en wanneer het ander? Waarom zeggen we op Mij maar ien Olhoof? Een van de deelnemers aan de enquête schreef: “In voor dorpen, op voor gehuchten.” Maar dat wordt tegengesproken door bijvoorbeeld in Laskwerd en op Wedderveer. En de keuze voor in of op lijkt ook niet altijd even logisch te verklaren. Want waarom zeggen we op Knoal en op Roschoul? Klinkt in een kanaal en in een school niet veel logischer?
Ook is het niet zo dat op en in alleen in bepaalde delen van de provincie voorkomen, beide worden overal wel gebruikt. Ter Laan stelt in zijn woordenboek dat op gebruikt wordt bij plaatsen die hoog liggen, maar dat wordt tegengesproken door bijv. op Mij en op Staindam. Een goede verklaring is er dus niet of nog niet, dus bij deze zijn de luisteraars van harte uitgenodigd daarover na te denken.
Dat geldt voor Op stee in het algemeen. Hoe wordt een inwoner van De Gaarkeuken genoemd? Of iemand uit Laude? Of iemand uit Kopstukken? Zeggen we in of op Kolham? En in of op Hoogkerk? Nader onderzoek ter plaatse kan soms nodig zijn.
En dan is er nog de kwestie in en ien. In het deel van Groningen onder het Damsterdiep wordt vooral in gezegd, in het Westerkwartier en in het noorden van Groningen is in het grootste deel ien te horen. Bij Losdorp, Holwierde, Spijk en Bierum wordt de grens van het in- en ien-gebied zichtbaar. In Delfzijl en Appingedam wordt bijvoorbeeld in gezegd.
Volgende week: inwonernamen in het Gronings.