Vroag en antwoord: Het menselijk lichaam

‘Hoofd’ levert interessante antwoorden op. In de enquête kiest het merendeel voor kop. Ook onder de jongere generaties blijft dat stabiel. Heufd wordt ook best vaak genoemd, maar toch niet zo frequent als kop. Volgens Ter Laan is heufd eigenlijk vernederlandst en is het Groninger woord voor ‘hoofd’ kop.

De Nederlandse variant, dus hoofd, wordt nog minder genoteerd, want die komt nauwelijks voor in de enquête. Nog geen 2% kiest voor hoofd. Dat is opvallend, zeker omdat Ter Laan in zijn woordenboek meldt dat men in het Westerkwartier hoofd zegt, terwijl dat absoluut niet uit Vroag&Antwoord blijkt.

Maar wat gebeurt er bij samenstellingen? Wat wordt er in het Gronings gezegd tegen bijvoorbeeld ‘hoofdstation’ of ‘hoofdingang’? Volgens Ter Laan wordt in sommige gevallen hoofd gezegd en in andere gevallen heufd. In een eerdere ronde van Vroag&Antwoord is naar ‘hoofdstation’ gevraagd. En nu wordt het écht interessant. Want bij die samenstelling zegt vrijwel iedereen hoofdstation. Dit is een opvallend contrast met de vraag naar de lichaamsdelen, want daar koos zoals gezegd minder dan 2% voor hoofd.

En dan de knie. Ter Laan noemt twee varianten: knij en knije. Het westen en noorden van Groningen kiezen voor knij, hoewel in het Westerkwartier knie ook enkele keren wordt opgeschreven. Het oosten van de provincie is verdeeld: in de kop wordt knij gezegd, maar ongeveer vanaf Nieuwolda en net onder Wagenborgen wordt er een e toegevoegd: knije. Westerwolde, nog zuidelijker, kiest duidelijk voor knije.

Ook in de Veenkoloniën wordt die -e toegevoegd. In die regio noteren sommige invullers knèje, een variant van knije. Je hoort hier dus geen ij van dij maar een è zoals in bèr.

De variant uit het Poldernederlands is ook hier duidelijk in opkomst, want naast knij wordt ook regelmatig knaai genoteerd. Daarvan is knooi een nog weer jongere variant.

Volgende week een nieuw thema: de maaltijd in het Gronings.