Dagwoord: DOOK

© RTV Noord
Siemon Reker neemt in maart volgend jaar afscheid als hoogleraar Groninger taal en cultuur aan de RUG. Vanaf 2 maart pakt hij dagelijks een publicatie uit zijn Groninger boekenkast en legt de vinger telkens bij één wisselend woord daaruit. Dat resulteert in de werkdagelijkse column Dagwoord.
Aan het woord is nauwelijks voorbij te zien in de bundel. In (Mien) Grunnegerlaand rept de dichter Van "deur dook verburgen handen"; Nachtrust enkele bladzijden later opent met "Dook trekt langsoam oet de slinken"; weer even verderop is er een heel sonnet dat als titel het woord Dook draagt en het begint zo: "Dichte dook moakt d'wereld gries en klaain, // d'inder gaait in graauweghaid verloren (...)." Aan het woord is Fre Brouwer (1921-1994), het betreft de bundel vol met sonnetten die heet
Wat blift
, uitgegeven in het jaar van zijn dood.
Aan de lidwoorden (d'wereld, d'inder) is te zien, dat de auteur Oost-Groninger was, hij werd als timmermanszoon in Meeden geboren. Zelf ging hij ook de technische kant op - in z'n gedichten koos hij vooral voor het vaste bestek van het sonnet. Voor een natuurliefhebber als hij geweest moet zijn is het woord dook 'mist, nevel' niet verrassend.
Dook is een oud woord, het is in deze of sterk gelijkende vorm minstens in het Middelnederduits vindbaar. Dâk of dâke is feitelijk hetzelfde woord al ons dook, dat aan bekendheid won door Ede Staal en dat verwant moet zijn aan het woord dauw - ook een beetje vochtig, ook een weer-woord.
Is het Nederlands? Is alles Nederlands wat er in Van Dale staat? Het staat er in, maar met de toevoeging "gewestelijk" en dus is het géen Nederlands. Iemand die in het bezit is van Molema's woordenboek ziet dat bevestigd aan de toevoeging in Van Dale "er was volk als dook", want Molema noteerde even voor 1900: "Zegsw. doar was volk as dook = 't was er zwart van volk, en te vergel. met de Bijbelsche uitdruk. : eene wolk van getuigen." Dat is een ontlening door Van Dale (via het WNT) aan de Warffumer schoolmeester, Helmer Molema.
Fre Brouwer, Wat blift. Sonnetten, sonnettenkranzen, roamsonnetten. Scheemda, 1994.