Dagwoord: VOELNISPUUT

Siemon Reker neemt in maart volgend jaar afscheid als hoogleraar Groninger taal en cultuur aan de RUG. Vanaf 2 maart pakt hij dagelijks een publicatie uit zijn Groninger boekenkast en legt de vinger telkens bij één wisselend woord daaruit. Dat resulteert in de werkdagelijkse column Dagwoord.
Bert Uils populaire boeken laten eigenlijk op iedere bladzijde zien, dat ze eigentijds zijn, in Oost-Groningen ja in Winschoten spelen. Z'n tweede verzameling gebeurtenissen rond Appie en Geeske Stainhoes wordt ingeleid door Hans Alders, oud-CdK in de provincie Groningen - de pen van oud-Winschoter Harry Huizing schemert door de glasheldere tekst heen.
Het boekje valt open op bladzijde 96-97. Een auto, centrale deurvergrendeling, een vuilniszak, parkeerwachten, de HEMA en een regenscherm zien we alleen al op de linkerbladzijde. Regenscherm is een niet algemeen gangbaar woord voor 'paraplu' zegt Van Dale, ontleend aan het Duitse Regenschirm. Duitsland en het Duits ligt dicht bij Winschoten en het Winschoters. Het regent fors, de hoofdpersoon wordt schietenat: dat is typerend voor een stukje Oost-Gronings, net als de stemloze klanken in de appel-krummeltoarte 'appel-kruimeltaart' of de veurroete van de auto.
Het eigentijdse blijkt ook uit de vuilniszak, hier zonder twijfel uit het Nederlandse woord terugvertaald tot voelnispuut: eigen klinkers in het Gronings (voelnis 'vuilnis') gecombineerd met het eigen woord puut. Dat was enkele eeuwen terug de term voor de geldzak, de portemonnee. Het kreeg een nieuw leven bij de groenteboer die zijn waren vooral in een papieren zak aan de man bracht. Het werd een tijd enorm populair door het bijna rijmende tippuutje voor petat en het groeide in formaat toen afval niet meer in een emmer maar een aantal jaren in een zak bij de weg gezet werd.
De regenscherm mag als woord van over de grens gehaald zijn, in stilte houd ik het voor mogelijk dat ons woord puut geëxporteerd is naar Noord-Duitsland en daar bijvoorbeeld door toedoen van kindertaal versimpeld tot Tüte al ver voordat er sprake was van eine Tüte Pommes. Roept wel de vraag op, waarom Bert Uil in zijn Winschoters niet spreekt van een voelnispute.
Bert Uil, Woarhaid en kovvie. Verhoalen in t Grunnegs over Appie en Geeske Stainhoes. Z.pl., 2007