Dagwoord: SJÈNE

© RTV Noord
Siemon Reker neemt in maart volgend jaar afscheid als hoogleraar Groninger taal en cultuur aan de RUG. Vanaf 2 maart pakt hij dagelijks een publicatie uit zijn Groninger boekenkast en legt de vinger telkens bij één wisselend woord daaruit. Dat resulteert in de werkdagelijkse column Dagwoord.
De boerenzoon Derk Sibolt Hovinga (1909-1990) combineerde klassieke talen en de boerderij, ook al maakte hij zijn studie in Groningen niet af. Waren de trappen van de RUG te hoog voor hem? Hij verwijst ernaar in zijn komische en makkelijk (voor)leesbare reisbeschrijving van hem en een collega-boer naar Parijs kort voor WO II. Anders dan in vroegere beschrijvingen vanuit de Ommelanden naar de Stad overkomt de heren niets ook al wagen ze zich telkens op glad ijs te midden van meer of minder schaars geklede dames: ze waren "As twei lopers dei aan rit / Vot nait schaiten in 'n bit." (blz. 27)
Hovinga was Oldambster, hij schreef het Oldambtsters van 1939 dat in de jaren daarna nog Veenkoloniaalser van kleur moest worden, zoals in de sterke verleden tijden die hier en daar nog Noord-Gronings aandoen. Toch is zijn taal modern van kleur, vooral door het geregelde gebruik van een vorm van het werkwoord doun in allerlei helpende constructies zoals "Invaliden dee dat haiten", "bekieken deeën", "lopen dee", "deden mit ons klinken", "het dee ons wel begroten" e.d.
Hovinga speelt een spel met Frans op heel wat plaatsen in rijmpositie. Daarbij past hem waarschijnlijk heel goed wat hij in Moulin Rouge observeert: "Op toneel zag wie n sjène / Van 't begun tot aan het enne: / Oadam, Evoa op heur wies / In het olle parredies." (blz. 10) Hier heeft het woord sjène de originele betekenis van 'scène', terwijl het tegelijkertijd de hedendaagse dialectbetekenis '(grote) hoeveelheid' impliceert. Wie een mondje Frans kent, denkt aan het identiek klinkende woord voor chaîne 'ketting' maar ook 'reeks'.
Derk Sibolt Hovinga, De raaize noar Peries van twei Oldambster boeren deur ain van her verteld, anno 1939. herdruk Groningen, z.j.