Machinaal pellen: revolutie in de garnalenbranche

Het aantal vernieuwingen in de garnalensector in voorbije jaren is beperkt. Maar één innovatie springt er zeker uit en heeft het in zich de hele branche op z'n kop te zetten: de automatische garnalenpelmachine, van de Groningse familie Kant. Het is misschien wel de belangrijkste innovatie ooit voor de sector.

Vader Appie Kant, inmiddels tachtig, en zijn zonen Klaas, Alfred en Richard tekenden voor de slimme machine. Met Klaas als grote voortrekker. Vader en de drie broers zijn eigenaar van het bedrijf GPC Kant, Garnalencentrum Kant, in Lauwersoog.

Klaas heeft een voorliefde voor nadenken. Na het voltooien van de ALO begin jaren tachtig was er geen werk. 'In het tweede jaar van mijn studie wist ik al dat ik geen gymleraar zou worden. Ik ben toen in het familiebedrijf gegaan.'

'Goedkoper worden dan Marokko'
Het uiteindelijke concept voor de pelmachine lag er binnen een dag. Klaas Kant: 'Ik had het op een zondagmiddag zomaar voor mekaar.' Het leverde in eerste instantie drie patenten op, waarvan er nu nog twee over zijn. De verdere ontwikkeling ging met vallen en opstaan. In 2001 ging het bedrijf van de familie Kant failliet, waarna in 2004 een doorstart volgde. De familie bleef geloven in de kansen voor de pelmachine. 'Goedkoper worden dan Marokko, dat is wat je drijft. We hebben honderd machines nodig om Marokko helemaal stil te leggen.'

In het nieuwe pand op het haventerrein in Lauwersoog staan er nu dertig stuks. 'We zijn heel tevreden, maar door de verhuizing van Leens naar Lauwersoog moest het allemaal wel echt op gang komen. Het is hard werken om de boel draaiende te krijgen.'

Kant sloeg in 2011 de handen ineen met handelsbedrijf Telson, destijds in Leens. De combinatie van handel en machinale verwerking bleek een sterke combinatie. Hendrik Nienhuis, oud-directeur bij garnalenverwerker Heiploeg, had alle banden met dat bedrijf inmiddels doorgesneden en had daarmee de handen vrij om mee te werken aan de plannen van Kant en Telson. Nienhuis zag ook de potentie van de garnalenpelmachine. Rob Pikkert, directeur van Telson, was daarentegen aanvankelijk nogal sceptisch, maar Nienhuis wilde vaart zetten achter de ontwikkeling.

Pikkert: 'Wij zagen er eerst niks in.' Productie en logistiek waren allemaal prima op orde, aldus Pikkert en hij zat daarom eigenlijk niet eens te wachten op machines die het pellen zouden overnemen. 'Toen we het zagen, raakten we overtuigd. De markt stond er open voor. Ook omdat men destijds anders begon te denken over gesleep met voedsel.'

In Leens werd met vijf machines ongeveer 20.000 kilo per week gepeld. Met de verhuizing naar Lauwersoog was er ruimte voor bij elkaar dertig machines met een wekelijkse pelcapaciteit van 150.000 kilo.

Om dat getal even in de juiste verhouding te zien: in totaal sturen garnalenverwerkers Heiploeg en Klaas Puul ruim twintig vrachtwagens per week richting Marokko. Goed voor ongeveer 400.000 kilo. Gemiddeld wordt 500 ton per week in de hele Noordzee gevangen. Daarvan wordt zo'n negentig procent in Nederland verwerkt.

Pikkert is optimistisch over het machinaal pellen. 'Wij gaan er zeker mee door. We hebben signalen dat Heiploeg ook bezig is met de ontwikkeling van een eigen pelmachine. Ze hebben de eerste machines van Kant nog. Als alles operationeel is, dan is het goedkoper de garnalen hier te verwerken dan in Marokko. Nu nog is een bakje hier gepelde garnalen ongeveer een dubbeltje duurder.'

Of Heiploeg daadwerkelijk bezig is met een eigen pelmachine, daar wil CEO Dirk-Jan Parlevliet weinig over kwijt. 'Wij innoveren natuurlijk ook op diverse vlakken. Pelmachines zijn een interessante ontwikkeling, al is het niet echt iets nieuws, want er wordt al jaren aan gewerkt.'

Parlevliet betwijfelt of pelmachines de Marokkaanse handpelsters helemaal overbodig zullen maken: 'Ik heb zeker veel respect voor de familie Kant en Telson. Ze hebben echt iets ontwikkeld', aldus Parlevliet. 'Of het succes zal hebben hangt van nogal wat zaken af: wat zijn de rendementen, is er smaakverlies, wat is het watergebruik van de machines?'

Hendrik Nienhuis twijfelt niet aan een goede toekomst voor de pelmachine. 'Het prijsverschil tussen hier pellen of in Marokko wordt steeds kleiner', zegt hij. Zeker wanneer het lukt om naast de verse garnalen eveneens ontdo oide garnalen goed te pellen, aldus Nienhuis, die het verder 'super' vindt dat de pelactiviteit terugkeert naar Groningen.

De markt is er rijp voor. Zo gaan steeds meer Nederlandse partijen over op dagelijks vers gepelde garnalen, afkomstig van Kant. Albert Heijn is bijvoorbeeld een grote klant. Recent stapte Van der Valk ook over op de vers gepelde garnalen uit Lauwersoog.

Voorzitter Johan Nooitgedagt van de Vissersbond juicht de ontwikkeling van de pelmachine toe. 'Al duurt het zeker nog vijf jaar voor het pellen in Marokko niet meer nodig is.' De Marokko-route kan niet zonder het aanleggen van dure voorraden. Ook de versheid van de garnaal gaat er op vooruit met de introductie van de pelmachine.

De geheimzinnigheid rond het machinaal pellen blijft. Talloze pogingen zijn er gedaan om dat goed te doen, zegt Nooitgedagt. 'Er zijn zoveel mensen bij mij geweest die vertelden dat ze het konden, maar ze wilden niks laten zien. De familie Kant heeft nu de hoofdprijs wat mij betreft. Zij zijn de enigen die het kunnen.'

Meer banen
Inmiddels bedraagt de omzet van machinaal gepelde garnalen meer dan drie miljoen euro. Er wordt bij Telson door zeven mensen in een tweeploegendienst gewerkt. Door de positieve ontwikkeling is de verwachting dat snel meer mensen een baan kunnen vinden in de geautomatiseerde garnalenpellerij.

Lees de hele serie Genoat in Grunnen:
1. 'De garnalensector is net een casino'
2. De macht van de klok
3. Machinaal pellen: revolutie in de garnalenbranche
4. 'Een duurzame garnaal is moeilijk te vinden'
5. De natuur is heer en meester