'Veel mensen in de provincie zijn digitaal arm, daar moet wat aan gebeuren'

Hoe maak je van Groningen een slimme stad? Een plek waar van alles digitaal en online verloopt, waarin zelfrijdende auto's, bussen en autonome drones het beeld op straat bepalen. Waar camera's, sensoren en andere apparaten onderling informatie uitwisselen en allerlei nieuwe technologieën die net komen kijken ons dagelijks leven zullen beïnvloeden: blockchain, Internet of Things, robots die ons werk uit handen nemen. Als Chief Digital Officer werkt Nick Stevens in opdracht van de gemeente Groningen aan een antwoord op die vraag.

Maar hoezo geen plan? Het heeft geen zin om een plan te maken voor iets waarvan je niet weet hoe het eruit zal zien, zegt Stevens. De toekomst is volgens hem onzekerder dan ooit en er is nauwelijks een beeld te vormen van die werkelijkheid.

'Niet eerder hebben we een periode meegemaakt waarin zaken zo snel veranderen als nu. We zitten in een razendsnel stijgende curve. Proberen we een doel te halen, dan zal tegen de tijd dat we het doel raken de volgende ontwikkeling alweer een feit zijn. Wat belangrijk is, is dat we moeten leren te bewegen naar een onzekere toekomst.'

Neem het taalonderwijs. Heel jonge kinderen nu een taal laten leren is volgens hem verspilde moeite. 'Tegen de tijd dat een tweejarige van nu achttien is en naar China reist, zal hij er gewoon Nederlands kunnen spreken. Een instant-vertaalapparaat zal zijn woorden direct vertalen en zijn gesprekspartner zal in het Chinees kunnen terugspreken.'

Londenaar Stevens kwam in 2009 min of meer per toeval in Groningen terecht waar hij een aantal softwarebedrijven begon en aan de wieg stond van de Startup Weekends en de startup community The Big Building in het voormalige postkantoor aan de Achterweg. Vorig jaar vroeg wethouder Joost van Keulen van Economische Zaken hem namens de gemeente Groningen, het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen, mee te denken over de toekomst van de stad. NoordZaken spreekt Stevens op de zevende verdieping van het The Big Building, met het uitzicht op een stad waar de kerstverlichting beneden in de avondschemering flonkert.

Wat voor toekomst staat Groningen als digitale stad te wachten?
'Ik ben optimistisch, maar een overgang naar een nieuwe periode is altijd pijnlijk. Mensen houden niet van verandering. En het is ook niet vanzelfsprekend dat het allemaal goed gaat.'

Voor wie is de overgang naar een digitale samenleving een bedreiging?
'Voor Nederland als geheel geldt dat we in een behoorlijk kansrijke positie zitten. Maar er blijven groepen achter. Dat geldt zeker voor Groningen, als stad en als provincie. Er is een groep die niet alleen financieel niet mee kan maar ook digitaal arm is. iPads zijn er geen gemeengoed en in hun dorp is de school niet klaar voor een digitale toekomst. Voor de mensen met de minste kansen is de toekomst een bedreiging.'

'Doen we niks, dan zullen die mensen er te laat achter komen dat de wereld is veranderd en dat ze niet meer kunnen aanhaken. Dat betekent dat ze kans op werk, inkomen en een goed bestaan moeten missen. Mijn opdracht is ervoor te zorgen dat iederéén recht heeft op een digitale toekomst.'

Wat betekent die digitale economie voor de doorsnee Groninger?
'We zitten nu in een periode van overgang. Het zal ons allemaal raken. En het gaat vooral heel erg hard. Alle beroepsgroepen maken een omslag mee. Een verpleegkundige moet nu veel meer digitaal geschoold zijn en kunnen werken met redelijk complexe apparatuur om patiënten te behandelen en medicijnen toe te dienen. De klassieke automonteur in een blauwe overall en een shaggie aan de lip zal snel verleden tijd zijn. Nu al, wanneer je met een Tesla de garage binnenrijdt, dan opent een man in een keurige jas zijn laptop en sluit die aan. Niks steeksleutels, olie of vies werk. Een klassieke automonteur die zich niet laat omscholen wens ik veel succes.'

'Heel veel banen zullen door automatisering verdwijnen, in de industrie, de dienstverlening en bij de overheid. Veranderingen gaan sneller en zijn daardoor ingrijpender. Op heel veel vlakken. Kinderen van nu zullen nog een rijbewijs halen, maar hun kinderen? Met de straten vol zelfrijdende auto's? Maar wie weet hoe lang die er zullen zijn, nu de ontwikkeling van de hyperloop is ingezet en er wordt nagedacht over drones voor openbaar vervoer.'

Hoe ga je ervoor zorgen dat iedereen in Groningen kan aanhaken bij die ontwikkeling richting digitale economie?
'We moeten de regio leren omgaan met de veranderingen die eraan komen. We hebben onze ideeën hiervoor rond vier thema's georganiseerd: onderwijs, kennis & innovatie, werk en infrastructuur.'

Bij elk thema hebben de Chief Digital Officer en zijn team van Digital Officers een centrale vraag gesteld. Hoe kunnen we iedereen in Groningen van extra digitale vaardigheden voorzien (onderwijs)? Hoe zorgen we dat iedereen in staat is te werken in de digitale economie (werk)? Hoe zorgen we ervoor dat er meer onderzoek aan universiteit en hogescholen leidt tot verkoopbare producten (innovatie)? En hoe moeten wegen, fietspaden en andere verbindingen eruit zien willen ze de ontwikkeling naar een digitale economie helpen (infrastructuur).

Je hebt je ideeën inmiddels goed voor de bril. Je hebt de vragen scherp, maar wat zijn de antwoorden?
'Het is complex. En wat we doen is pionieren. Stel dat we onze klassieke automonteur omscholen tot robotbouwer. Dan ligt het misschien voor de hand de ontwikkeling van bedrijven die robots maken te stimuleren. Maar wat wanneer in de volgende fase de robots zelf robots gaan maken? Dan kan de omgeschoolde automonteur robots gaan onderhouden, maar voor hoe lang? Dan staat iedereen wéér op straat.'

'Dit kan snel gaan, ik schat dat het de komende tien jaar zal gebeuren. Wanneer je nu iets opbouwt, ga er maar vanuit dat over vijf jaar er iets nieuws is dat hetgeen je net bent begonnen alweer achterhaalt.'

'Ik zie een belangrijke taak voor het onderwijs dat zich sterker kan richten op het kweken van de juiste houding en vaardigheden zodat mensen zich kunnen aanpassen aan telkens nieuwe omstandigheden. Momenteel geeft onderwijs kinderen eigenlijk alleen maar een gereedschapskist mee, dat is niet zo slim.'

Zoals je het nu schetst is het gereed maken van de stad voor een digitale toekomst een omvangrijke en nauwelijks op te lossen kwestie. Hoe vertaal je het dan toch naar concrete plannen?
'Onze taak is dat we ideeën en projecten vanuit de 3 O's - Ondernemers, Onderwijs en Overheid - aanjagen en beter later draaien. De afgelopen maanden zijn we meer dan dertig projecten gestart. Sommige kleine zijn alweer afgerond, andere zijn groot en pas op langere termijn gereed.'

Op een wit bord in het kantoor van Stevens staan de resultaten van een middagsessie waaraan bedrijven en organisaties deelnamen zoals it-bedrijf Bossers en Cnossen, Groningen Seaports, TNO, DUO, Noorderpoort, KPN, O2G2 en Google. 'Allemaal organisaties die de noodzaak voelen wat te doen. Iets dat henzelf, maar ook de samenleving vooruit helpt. Zij vragen: Digital Officer, waar kun je ons helpen?'

Er staan opvallende projecten tussen: Groningen Seaports heeft de ambitie de havens geschikt te maken voor zelfvarende schepen en ProRail speelt met het idee autonoom rijdende treinen op het spoor te laten. De scholen die meedoen ontwikkelen onder begeleiding van de CDO een digitale leerlijn.

Wat hier niet bij past is de Groningse nuchterheid, benadrukt Stevens. Hij noemt die zelfs 'gevaarlijk'.

'Een beetje groot denken mag. Die Groningse nuchterheid is meer een soort nep-bescheidenheid, een calimero-syndroom. Iedereen kent inmiddels Holthausen. Die gaan gewoon aan de slag met waterstof en bouwen een Tesla om tot Hesla. Een zeventig jaar oud familiebedrijf uit Hoogezand, ze gaan er gewoon voor. Dat is on-nuchter. Het is niet te groot als je klein begint, met een ambitie. Dat is hoe het hier in Groningen kan.'

Wat wil je over vijf jaar hebben bereikt?
'Dat is wel wat kort. Vergeet niet dat het pionieren is. We hebben trouwens geen slechte uitgangspositie als tweede internetstad van het land. Het is een digitale hoofdstad. Maar pas over een jaar of tien zullen we weten of iets goeds hebben gedaan.'