Waarom in China produceren als het hier ook kan?

© Steven Radersma/RTV Noord
Werk van China of een ander lagelonenland terug naar Nederland? Het gebeurt steeds vaker. Groningen krijgt fabrieken voor zonnepanelen. Staaldraad, dat eerder van buiten Europa kwam, wordt binnenkort in de Eemshaven gefabriceerd.
Het pellen van garnalen? Dat kan gewoon in Lauwersoog in plaats van in Marokko. En dat levert banen op.
Philips was trendsetter. Het bedrijf bracht de productie van scheerapparaten vanuit China naar Drachten. Dicht in de buurt van de innovatiewerkplaats waar de apparaten worden ontwikkeld. Dankzij de robots van Philips in Drachten komen de productiekosten van de scheerapparaten in de buurt van wat het maken ervan kost in China. Reken er de lagere transportkosten bij en je hebt een gezonde businesscase.

Verhuizen

In de jaren negentig was er nauwelijks discussie over. Bedrijven die de kosten wilden drukken lieten hun producten in lagelonenlanden maken of verplaatsten hele fabrieken. China, Indonesië en Vietnam waren populair. Oost-Europese landen trokken autofabrikanten en ook noordelijke scheepsbouwers zochten hun heil in bijvoorbeeld Roemenië.

Megaparken

Bedrijven denken er nu anders over. Powerfield uit Dokkum bijvoorbeeld. Dat bedrijf heeft plannen voor de bouw van megaparken voor zonnepanelen, onder meer bij Vlagtwedde (320.000 panelen) en Hoogezand (eveneens 320.000 panelen). Al die panelen laat Powerfield nu nog in China fabriceren. Maar het bedrijf werkt aan plannen voor een assemblagefabriek in Noord-Groningen. Powerfield wil er jaarlijks een miljoen panelen produceren, waarvoor de zonnecellen zelf trouwens nog steeds uit Azië komen. 
Voor ons speelt ook sterk mee dat de panelen het predicaat 'Made in Holland' krijgen
Elwin ter Horst - Powerfield

Een tiende

'Door slim en met een hoge graad van automatisering en robotisering te werken, zijn de arbeidskosten nog maar tien procent van de totale productiekosten', zegt directeur Elwin ter Horst van de Powerfield-fabriek in oprichting. 'Uiteraard zijn de lonen hier hoger dan in China, maar wanneer het aandeel van de lonen in het totaal van kosten maar een tiende is, dan telt het niet meer zo zwaar.'
Aanleg van het zonnepark bij Veendam door Powerfield

Made in Holland

Hoewel in vergelijking met productie in China de kostprijs een paar procent hoger blijft, bespaart Ter Horst op de transportkosten en kan hij zijn klanten flexibeler bedienen.
'Voor ons speelt ook sterk mee dat de panelen het predicaat 'Made in Holland' krijgen. Heel belangrijk voor de verkoop. Onze klanten kopen liever van een Nederlandse of Europese leverancier. Daar willen ze ook best iets meer voor betalen.'
Ter Horst maakt er verder geen geheim van dat ook vestigingsubsidies en loonkostensubsidies voor het in dienst nemen van laagopgeleiden het vestigen in de Eemsdelta interessant maken voor Powerfield.

Nadenken

Enorm veel bedrijven denken na over 'reshoring' signaleert de Kamer van Koophandel. De KvK heeft een onderzoek naar het onderwerp in een online-brochure samengevat en dat werkje is al meer dan negenduizend keer gedownload, zegt Janika Horvath, verbonden aan de KvK Noord-Nederland. Hij is tevens directeur Nationale Dienstverlening bij de Kamer.

Ingrijpend

Ook heeft de KvK een tool waarmee bedrijven kunnen bepalen of maken in Nederland gunstig is. 'Daarvan is de afname maar een keer of vijftien per maand', licht Horvath toe. 'Er is dus veel behoefte aan informatie maar in hoeverre ondernemingen echt overwegen productie te verplaatsen is niet helemaal duidelijk.' Niet zo gek, voegt Horvath toe, want zoiets is een ingrijpende operatie.
Op termijn gaan meer bedrijven produceren daar waar de afnemers zitten. Hier bedenken, hier maken, hier uitleveren
Janika Horvath - KvK

Hier bedenken, maken en leveren

Toch ziet Horvath een beweging. 'Op termijn gaan meer bedrijven produceren daar waar de afnemers zitten. Hier bedenken, hier maken, hier uitleveren. Het kan omdat werk dat met de handen werd gedaan steeds vaker machinaal kan, dankzij slim geautomatiseerde machines. Bovendien maakt moderne technologie flexibele productie en dus kleinere series en snelle levering mogelijk.'
Horvath noemt ook het imago als pluspunt: 'Made in Germany' dat staat sterk, maar 'Made in Holland' staat op dezelfde hoogte.'

Walsdraad

De Almelose fabrikant van wapeningsstaal en hekwerken Van Merksteijn heeft eind 2017 een optie genomen op een terrein van 28 hectare in de Eemshaven. Daar komt een fabriek waar Van Merksteijn van schroot walsdraad maakt. Er komen tegen de driehonderd mensen te werken. Wat in de Eemshaven wordt gefabriceerd wordt in Almelo verder verwerkt tot wapeningsstaal voor betonconstructies en hekwerken.
Het terrein waar Van Merksteijn in de Eemshaven een fabriek neerzet

Zekere aanvoer

Voorheen kocht Van Merksteijn het walsdraad van onder meer Turkse leveranciers. 'Op de EU-markt is er moeilijk aan te komen. Dus halen we het nu van buiten de EU', zegt Arno Westerhof. Hij is directeur operations bij Van Merksteijn. Maar leveringszekerheid blijft daarbij lastig. Met een eigen fabriek in de Eemshaven is de vestiging in Almelo verzekerd van aanvoer, zegt Westerhoff.
'Het grootste voordeel zit in de aanvoer voor de fabriek in Almelo en de constante kwaliteit van het staal. Al die handelingen die we nu ook in de havens moeten doen zijn duur en kosten veel tijd.'

Buiten de boot

Veel in de nieuwe fabriek wordt geautomatiseerd. Dat betekent banen op mbo-niveau en lager, voor bewaking van processen en bediening van installaties. Van Merksteijn laat daarmee zien dat terughalen van werk ook mensen met weinig opleiding aan werk kan helpen.
Het kabinet Rutte III ziet reshoring zelfs als een kansrijke manier om laaggeschoolden en mensen met een arbeidsbeperking weer aan werk te helpen. Veel van hen zijn na reorganisaties bij sociale werkplaatsen buiten de boot gevallen.
Meer bedrijven gaan produceren daar waar de afnemers zitten. Hier bedenken, hier maken, hier uitleveren
Arno Westerhof - Van Merksteijn

Plek

Van Merksteijn heeft er plek voor en Powerfield ook. Dat laatste bedrijf rekent op werk voor 180 mensen, waarvan dertig tot veertig werknemers met weinig scholing of een arbeidsbeperking. De Regio Groningen-Assen ziet hier kansen en laat momenteel door de Hanzehogeschool uitzoeken hoe terughalen van productie naar Nederland het verlies aan arbeidsplaatsen bij de sociale werkplaatsen kan compenseren. De resultaten van het onderzoek liggen er in februari.

Hoger geschoold

Horvath van de Kamer van Koophandel ziet dat echter als een minder kansrijk pad. 'Reshoring is het meest succesrijk bij productie van kleine series van een hoge kwaliteit. Voor stimuleren van innovatie en voor de Nederlandse economie is dat een betere strategie. Het gaat dus om hoogtechnologische productie, waar ook hoger geschoold personeel voor nodig is. Minimaal mbo-niveau.'
Voor grote gestandaardiseerde volumes kunnen bedrijven volgens hem nog altijd voordeliger in lagelonenlanden terecht.

Robuust

'Iedereen een baan is een mooi streven, maar je moet hier geen garnalen gaan pellen met de hand. In eenvoudig productiewerk hebben we hier geen concurrentievoordeel. Haal je die banen hierheen, dan ben je ze ook zomaar weer kwijt. Ik zie liever voor iedereen een toekomst-robuuste baan.'
Op termijn levert de hoogtechnologische fabriek ook werk op voor laaggeschoolden, aldus Horvath. Want de fabriek moet ook worden schoongehouden en het groen rondom moet ook netjes blijven.

Wegbrengen

Wat overigens niet mag worden vergeten is dat ondertussen nog altijd meer werk naar het buitenland verdwijnt dan er hierheen wordt gehaald. Vooral grote bedrijven besteden productie uit in het buitenland. Volgens het CBS heeft tien procent van hen tussen 2009 en 2011 werk naar het buitenland gebracht. Andersom haalde 1,2 procent werk terug naar Nederland en 2,1 procent van die ondernemingen bracht buitenlandse activiteiten terug naar Nederland.
Onze ambitie is alle garnalen die in Nederland worden aangevoerd machinaal te pellen
Alfred Kant - Kant GPC

Pelmachine

In Lauwersoog staan bij GPC Kant tien pelmachines waar volautomatisch vijf procent van de totale Nederlandse garnalenaanvoer wordt gepeld. Nu nog gaan bijna alle garnalen naar Marokko waar in enorme hallen kop, staart en schaal van de garnalen met de hand worden gepeld.
'Onze ambitie is alle garnalen die in Nederland worden aangevoerd machinaal te pellen. Dat kan met veertig machines', zegt Alfred Kant, een van de drie gebroeders Kant, die samen met hun vader al 25 jaar aan hun pelmachine werken.
De garnalenpelmachine

Op de heftruck

Al moeten de Marokkaanse pelsters op zoek naar wat anders, in Lauwersoog komt er werk bij. 'Onze huidige machines zijn al vijf keer zo snel als die van een jaar geleden en we kunnen nog een keer zo'n slag maken. Nu zijn we met een man of vijftien. Als we de aantallen gaan pellen zoals we onszelf voorstellen dan zullen we tegen de vijftig man aan aan het werk hebben.' Hogeropgeleiden zullen zich met de ontwikkeling en het management gaan bezighouden.
Kant verwacht bij groei ook meer banen voor mensen die anders in een sociale werkplaats zouden werken. Bijvoorbeeld bij het verzorgen van het inpakmateriaal en het intern transport. Zo zorgt de pelrobot voor zowel behoud van banen als voor nieuwe banen.

Waarom bedrijven hier willen produceren en niet in China

- Productie dicht bij huis: betere controle
- Hoge kwaliteit, minder defecte producten
- Betere controle op de productie
- Robotisering drukt de kosten van kleinere productieseries
- Sneller kunnen produceren en leveren
- Dichter bij de markt waar het product worden verkocht
- Lagere transportkosten
- Geen tijdverlies door langdurig transport
- Werk voor laaggeschoolden
- Stimuleert innovaties: werk voor hoger opgeleiden