Groningse ondernemer wil met wormen de wereld verbeteren

Jean Mekelenkamp
Jean Mekelenkamp © Eigen foto
Wormen gaan een belangrijke rol spelen in de kringloopeconomie. Dat is de overtuiging van Jean Mekelenkamp uit Oostwold (Oldambt). Met zijn bedrijf Lumbriculus staat hij op het punt om de aquatische worm, de lumbriculus variegatus, in te zetten voor de verwerking van restafvalstromen.
De in Marknesse geboren Mekelenkamp kwam een aantal jaren geleden met zijn vrouw en acht kinderen vanuit Brabant richting Oostwold. Ze streken neer aan de Goldhoorn en niet alleen zijn broer, maar ook zoon Gerben zijn ondernemers in de wereld van de wormen.

Wormen levenswerk

Mekelenkamp ging op zijn zeventiende al van school en heeft de wormenwereld de afgelopen dertig jaar tot zijn levenswerk gemaakt. Hij raakte overtuigd om met aquatische wormen aan de slag te gaan, omdat er veel onderzoek naar gedaan is.
'Weinig laten zich kweken. Sommigen ontsnappen steeds en andere soorten zijn niet lang genoeg houdbaar. Dat moet je eerst weten.'
Een aantal in Oostwolde gekweekte wormen
(Foto: Theo Sikkema/RTV Noord)

Blackworms

Het werd uiteindelijk de aquatische wormsoort lumbriculus variegatus, alias blackworms. Aquatische wormen leven in water en vermeerderen zich razendsnel. Dat laatste is voor een kweker van groot belang.
Mekelenkamp bereidde zich grondig voor. Hij las onder meer een onderzoek uit 1907, gedaan aan de Universiteit van Praag. 'Er is wereldwijd al veel onderzoek naar gedaan en dit alles bij elkaar heeft me geïnspireerd en bevestiging gegeven om ervoor te gaan.'

Reststroom verwerkers

Er moet onderscheid gemaakt worden tussen wormen voor de productie van visvoer en de inzet van aquatische wormen voor het verwerken van reststromen, zoals doorgedraaide aardappelen, tarra van transportbanden, bietenpulp of wortelschillen. Dit kunnen wormen allemaal eten.
'Zo houd je zo weinig mogelijk over en levert het middels visvoer en vermicompost een bijdrage aan een circulaire economie.' Vermicompost kan gebruikt worden als voedingsbodem voor planten, maar ook als vervanger van de fossiele brandstof turf.

Nieuwe kop en staart

Een voordeel van de blackworms is dat ze kunnen vermeerderen door zichzelf te delen. De meeste wormen gaan dood op het moment dat ze om wat voor reden dan ook doormidden gaan, maar bij de blackworm groeit er dan weer een kop en een staart aan.

Koudbloedig

Daar komt bij dat een worm koudbloedig is en in tegenstelling tot de traditionele veehouderij geen voeding nodig heeft om warm te blijven. 'Eten om op temperatuur te blijven geeft co2-uitstoot en dat willen we niet. Daarnaast hoeven wormen niet geslacht te worden en eten ze een diversiteit aan reststromen.'

Zuivere kweek

In 2017 startte Mekelenkamp met een zuivere kweek van blackworms, bedoeld als voer voor siervissen. Deze wormen worden uitsluitend gevoerd met GMP-waardig voer. GMP staat voor Good Manufacturing Practice en is een erkend keurmerk voor voedselveiligheid. Het doel hiervan is om uiteindelijk te komen tot registratie bij de Nedelandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) van erkend diervoeder, zodat de weg vrij is om de markt op te gaan.

Productie opvoeren

Met deze dierlijke basis is Mekelenkamp aan de slag. In de schuur van zijn schitterende Oldambtster boerderij aan de rand van Oostwold wordt de productie langzaam verder opgevoerd. In eerste instantie om zuiver siervissenvoer op de markt te brengen. Daarmee hoopt Mekelenkamp een omzet van vijf ton per jaar te realiseren.
De boerderij van Mekelenkamp
(Foto: Theo Sikkema/RTV Noord)

Overbevissing

Dan naar de verwerking van reststromen. De reden om hiermee aan de slag te gaan komt door overbevissing. Er is wereldwijd een steeds grotere vraag naar dierlijke eiwitten en vismeel. Dit komt nu nog vooral uit vis. Jaarlijks wordt dertig miljoen ton vis meer gevangen dan afgesproken. 'Als het zo doorgaat dan komt de visstand over een aantal jaren op een alarmerend niveau uit, dat soorten met uitsterven bedreigd worden.'
Mijn doel is om mijn kennis, ervaring en al mijn kunnen met passie in te zetten om uiteindelijk de wereld na ons op het goede spoor te zetten
Jean Mekelenkamp - eigenaar Lumbriculus

Goede spoor

Dat gaat deze ondernemer aan het hart. 'Mijn doel is om mijn kennis, ervaring en al mijn kunnen met passie in te zetten om uiteindelijk de wereld na ons op het goede spoor te zetten en ons nageslacht een kans te geven het beter te gaan doen.'

Insecten

Er wordt al wel gewerkt aan alternatieven. Zo worden steeds massaler insecten gekweekt, omdat insecten effectiever plantaardig eiwit omzetten naar dierlijk eiwit dan de traditionele veehouderij. Insecten leveren ongeveer veertig procent dierlijk eiwit. Dat is fors minder dan wat een worm oplevert.

Puur vlees

Een aquatische worm bestaat voor twee derde uit eiwit en dat is vergelijkbaar met vis. Bovendien leveren aquatische wormen puur vlees, terwijl van insecten vaak een onverteerbaar pantser overblijft. Er wordt wel aan gewerkt om deze pantsers ook te kunnen verwerken.

Snel verdubbelen

Een wormenpopulatie kan snel groeien. 'Volgens de wetenschap kan iedere tien dagen verdubbeling plaatsvinden. Ik verdubbel nu iedere maand, maar dat gaat vanaf dit jaar zeker versnellen.' In het snelste geval kan een wormenmassa zich binnen tien dagen verdubbelen. Een prettige bijkomstigheid van de kleine krioelende beestjes is dat ze alles eten.

Eerste ter wereld

Het bijzondere aan de opzet van Mekelenkamp is dat hij de eerste ter wereld is die wormen kweekt in een gesloten systeem. 'Er zijn drie kwekerijen in de Verenigde Staten en eentje in Australië, maar die liggen allemaal aan een rivier en dat is geen gesloten systeem.'
Fabrieken en bedrijven moeten over niet al te lange tijd altijd schoon water gebruiken en dan is lozen niet meer aan de orde. Daar hoop ik een rol in te gaan spelen
Jean Mekelenkamp - eigenaar Lumbriculus

Schoon water

In 2019 verwacht Mekelenkamp honderd kilo per week te produceren. Dit zal snel toenemen, waarbij de omzet snel richting de miljoenen zal gaan. 'Fabrieken en bedrijven moeten over niet al te lange tijd altijd schoon water gebruiken en dan is lozen niet meer aan de orde. Daar hoop ik een rol in te gaan spelen.'

Ontelbaar veel

Ter illustratie: Een kilo telt tussen de twintig en vijfentwintigduizend wormen. Er zijn uiteindelijk ontelbaar veel wormen nodig om ten eerste omzet te realiseren, maar ook om substantiële hoeveelheden reststromen te verwerken.

Verwerken op locatie

Het kan grote vormen aannemen. 'De verwerking van reststromen moet op locatie plaatsvinden, anders is het niet te organiseren. Neem bijvoorbeeld de verwerking van honderd ton organisch afval per dag. Dan heb je miljarden wormen nodig inclusief een bedrijfspand om ze te huisvesten.'

Dierlijke eiwitten

De overbevissing gaat maar door en dat moet snel stoppen, vindt Mekelenkamp. 'Er moeten zo snel mogelijk goede dierlijke eiwitten beschikbaar komen als diervoer in plaats van vismeel, zodat vissen uit de oceaan niet meer gevangen hoeven te worden om gedroogd en vermalen te worden. De wereldwijde vraag naar dierlijke eiwitten blijft namelijk toenemen.'