Presentatie rapport van de parlementaire enquête: dit moet je weten

In dit artikel lees je vier vragen en antwoorden over het rapport van de enquêtecommissie. Ook vertellen we hoe je de presentatie om 12.00 uur vanmiddag live kunt volgen.

De commissie is nadrukkelijk geen rechtbank. Een veelgehoord sentiment is: ‘We pakken de schuldigen aan’, maar dat is niet aan de commissie. De leden doen uitgebreid onderzoek, bekijken de geschiedenis en besluitvorming en vellen daar een oordeel over. In het rapport blijkt hoe scherp dat oordeel is.

De parlementaire enquêtecommissie is in feite een grote en machtige onderzoekscommissie. Het is het zwaarste onderzoeksmiddel van de Tweede Kamer.

Nederlandse staatsburgers zijn verplicht om te komen getuigen als de commissie dat vraagt. De Belgische Exxon-topman Joost van Roost kon om die reden zijn verhoor weigeren. Ook heeft de commissie vele tienduizenden (geheime) stukken gevorderd bij gemeenten, provincies, ministeries en bedrijven. Zij moeten die documenten dan leveren.

De commissie geeft niet alleen een oordeel over de geschiedenis, maar moet ook kijken naar de toekomst. Hoe moet het nu verder met Groningen? Het is interessant om te horen hoe ver de commissie gaat in haar aanbevelingen. Stelt de commissie voor om de hele versterkingsoperatie en betrokken instanties op de kop te gooien? Willen ze dat er extra geld komt? Of blijft het bij een advies om de operatie op belangrijke punten alleen bij te stellen?

In elk geval kan het rapport van de commissie genoegdoening en erkenning geven. Jarenlang zijn de problemen in Groningen onvoldoende aangepakt. Veiligheid deed er niet toe. De gaswinning werd gedreven door geld, werd bevestigd tijdens de openbare verhoren. Dat kwam ten goede aan de schatkist van de staat en de bankrekening van NAM-aandeelhouders Shell en ExxonMobil.

Maar met genoegdoening woon je niet in een veilig huis, wordt geen schade hersteld en ben je niet af van het eindeloze gedoe met instanties. Uiteindelijk is het aan de Tweede Kamer om wet- en regelgeving te maken of juist af te schaffen. Betrokken instanties zoals de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) of het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) kunnen de opdracht krijgen anders te gaan werken. Of dat gaat gebeuren en wat dat betekent voor gedupeerden, kan alleen de toekomst uitwijzen.

Dat zou kunnen, maar het is heel onwaarschijnlijk dat het kabinet snel opstapt. Het kabinet en de Tweede Kamer willen het rapport eerst goed bestuderen. Daarna volgt er een debat. Dat is vrijwel zeker na de Provinciale Statenverkiezingen, die half maart worden gehouden. In de agenda van de Tweede Kamer staat namelijk dat het debat tussen maart en eind juli zal plaatsvinden.

Tijdens dat debat zal in elk geval verantwoordelijk staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) van Mijnbouw de degens met de Kamer kruisen. Het ligt voor de hand dat ook de premier en zelfs het hele kabinet aanwezig is bij dat debat. De problemen in Groningen raken immers meerdere ministeries.

Na meerdere pogingen in de Kamer is dankzij een motie van GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee besloten dat er een parlementaire enquête gedaan zou worden naar de gaswinning in Groningen. Twee jaar geleden, op 9 februari 2021, is de commissie aangesteld met Van der Lee als voorzitter.

Na het opvragen van 600.000 documenten, uitgebreid dossieronderzoek en 124 voorgesprekken met betrokkenen begon de commissie afgelopen zomer aan de openbare verhoren.

De verhoren zijn het meest herkenbare gedeelte van een parlementaire enquête. In zeven weken vonden er 69 verhoren plaat. In totaal werden 68 betrokkenen gehoord; oud-minister Henk Kamp moest twee keer komen. In oktober waren de verhoren afgelopen en trok de commissie zich terug om het rapport te schrijven, dat vandaag wordt gepresenteerd.