Politieke reacties op het gasrapport: 'Ereschuld moet hersteld worden'

Opvallend: de commissie neemt ook de rol van de Tweede Kamer in het gaswinningsdossier onder de loep. Zo waren opeenvolgende ministers niet goed geïnformeerd over de gevaren die gaswinning met zich meebracht.

Maar dat gold mede daardoor ook voor de Tweede Kamer, die zijn rol als belangenbehartiger van de burgers niet goed heeft ingevuld. Het debat in de Kamer werd niet op de juiste gronden gevoerd, 'een ernstige en verwijtbare tekortkoming'. Ook de trage besluitvorming komt voort uit het gegeven dat bewindspersonen 'steeds te laat in de gaten krijgen wat er in de hand is'.

De SP vindt dat het rapport 'pijnlijk duidelijk maakt hoe Groningers bewust de vernieling in worden geholpen door de Staat. Het is erkenning, maar tegelijk weinig nieuws’, zegt Tweede Kamerlid Sandra Beckerman, die zich al jarenlang inzet voor de aardbevingsgedupeerden. Ze wijst erop dat Groningers dit al jaren zeggen, maar dat de opeenvolgende kabinetten van premier Mark Rutte ‘jarenlang doof waren’.

De SP spreekt verder over wreed, lafhartig en rampzalig beleid. De partij wil op korte termijn een debat hierover met Rutte, ‘de enige bestuurlijke constante die bij allebei deze schandalen van begin tot nu betrokken is’.

Nederland heeft volgens de grootste regeringspartij VVD een 'ereschuld naar de inwoners van Groningen', dat zegt Tweede Kamerlid Jeroen van Wijngaarden.

'Dit rapport is eerst en vooral een erkenning voor Groningen en haar inwoners en wat zij al die jaren hebben meegemaakt. Wij hebben begrip voor de kwaadheid en onmacht die veel mensen voelen. We mogen in Den Haag nooit wegkijken voor het leed dat in Groningen is veroorzaakt', aldus de liberaal.

Partijgenoot en premier Mark Rutte wordt door de commissie niet gespaard. De minister-president heeft de ernst en urgentie van de problematiek lange tijd zwaar onderschat. Ruim vijf jaar na de beving van Huizinge (16 augustus 2012) beseft hij pas hoe groot het probleem is. Hij grijpt te laat in, aldus de commissie.

Kamer en kabinet moeten volgens Van Wijngaarden nu 'net zo zorgvuldig en grondig als de enquêtecommissie te werk gaan' en lessen gaan trekken voor de toekomst.

Volgens de PVV is het duidelijk dat de overheid ongelooflijk heeft gefaald. ‘De belangen van de Groningers zijn jarenlang bewust genegeerd. De veiligheid en gezondheid van de Groningers speelden geen rol.’ Daarom moet premier Rutte aftreden, vindt de PVV. ‘Degene die gedurende het hele proces premier was en gefaald heeft, is premier Rutte’, aldus de PVV.

Jesse Klaver van GroenLinks vindt het ‘onmenselijk dat de regering consequent het financiële belang van de Staat, Shell en Exxon boven de veiligheid van de inwoners van Groningers gesteld heeft’.

Hij vindt dat de ‘ereschuld’ aan Groningen moet worden ingelost. Klaver noemt het handelen rond de gaswinning ‘een grove schending van de grondwettelijke taak van de overheid: haar inwoners beschermen.’

De PvdA pleit ervoor om te investeren in de ‘voorzieningen, leefbaarheid en verduurzaming’ van de dorpen die hard zijn geraakt door de aardbevingen. ‘De sociale spanningen, ongelijke behandeling en het eindeloze leed rechtvaardigen dat’, zo reageert PvdA-Kamerlid Henk Nijboer. Hij spreekt eveneens van een ‘ereschuld’.

‘Tot op de dag van vandaag zijn Shell en Exxon bezig met processen en het afwentelen van kosten op de Staat, in plaats van recht te zetten wat zij fout deden’, zegt Nijboer over de conclusies van het rapport. De Groningse politicus vindt het ‘typerend’ dat bestuurders pas in actie kwamen nadat ze aansprakelijk werden gesteld. ‘Niet om Groningers recht te doen, maar om aansprakelijkheid af te wenden.’

‘En nu volle bak door met echte schadecompensatie voor Groningers, die het vertrouwen in ons bestuur volledig kwijt zijn’, laat Tweede Kamerlid Laurens Dassen van Volt weten. Hij vindt verder dat premier Mark Rutte zijn excuses moet aanbieden.

Dat de veiligheid van Groningers van minder groot belang was dan de inkomsten uit de gaswinning en dat ‘mensen moesten wijken voor het belang van winst en staatskas’, is volgens de Volt-leider het zoveelste voorbeeld dat er iets grondig mis is met de bestuurscultuur van Nederland.

Volgens partijleider Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren zijn ‘Groningers ontzettend in de steek gelaten’. Het rapport laat zien dat ‘geld domineerde’ en dat het falen van het systeem leidde tot ‘rampzalige gevolgen’. Ouwehand spreekt van ‘snoeiharde, pijnlijke en terechte conclusies’ van de commissie.

D66 hoopt dat het rapport ‘een belangrijke stap kan zijn in het herstel van vertrouwen van Groningers, na jarenlange wanhoop, stress en gebrek aan perspectief’. Dat zegt D66-Kamerlid Faissal Boulakjar.

Voor hem is duidelijk dat ‘iedere weg voorwaarts voor Groningen begint met zicht op een veilig thuis’. De regering moet volgens Boulakjar aan de slag met een ‘langetermijnperspectief’ voor Groningers en ‘specifiek voor Groningse jongeren’.

Er is een ‘indringend rapport’ afgeleverd, twittert Chris Stoffer van de SGP. ‘Het is van belang dat de versterkingsoperatie versneld wordt uitgevoerd waarbij veiligheid en vertrouwen van Groningers vooropstaat’, aldus het Tweede Kamerlid.

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vindt dat het herstel van de aardbevingsschade in Groningen ‘milder, makkelijker en menselijker’ moet verlopen. Het belangrijkst vindt de politicus dat er ‘erkenning, recht en perspectief’ komt voor de mensen die getroffen zijn.

Ook Bikker spreekt van een ‘ereschuld’. Ze vindt dat er een ‘zorgvuldig vervolg’ moet komen, zodat de enquête ‘niet bij woorden blijft’. Dat moet gebeuren in gesprek met Groningers en daarna in een debat met de Tweede Kamer en het kabinet.

‘Ons hele land profiteerde, maar het Noorden bleef met de gevolgen achter’, schrijft Bikker over de conclusies in het rapport. ‘Leed dat niet zomaar hersteld kan worden.’

Het rapport maakt duidelijk dat 'de Staat nalatig is geweest in het erkennen van zijn eigen bijdrage in dit debacle', reageert DENK. Volgens de partij moet de Staat dan ook over de brug komen in de tegemoetkoming van de Groningers. 'De Groningers waren overgeleverd aan instituties en hebben de controle over hun eigen leven verloren.'

De Tweede Kamer is volgens partijleider Farid Azarkan 'meermalen onjuist en onvolledig geïnformeerd'. Daar moet volgens hem verantwoording voor worden afgelegd. Verder moet de NAM, het gasbedrijf dat het Groningenveld exploiteert, minder macht krijgen en moet 'alle schade worden voorgeschoten door de overheid en de schade moet hierbij verhaald worden op de NAM'.

'Voor de tweede keer in twee jaar blijkt het bestuurlijk-economisch systeem langjarig en bij voortduring gefaald te hebben om een grote groep burgers te beschermen en recht te doen', zegt Pieter Omtzigt. Het Kamerlid ziet in de conclusies een patroon dat ook zichtbaar was tijdens de toeslagenaffaire en vindt dat de diepliggender oorzaken moeten worden aangepakt.

'De zeer zichtbare scheuren in woningen werden veel te laat serieus genomen', zegt Omtzigt. 'Het leed erachter nog veel later.' Hij wijst naar de bevindingen in het rapport dat financiële gevolgen prevaleerden boven de veiligheid van bewoners. 'Dat had en heeft tot op de dag vandaag dramatische gevolgen voor de bewoners.'

Forum voor Democratie (FVD) vindt dat getroffen Groningers ruimhartig moeten worden gecompenseerd. 'Alle schade moet vergoed worden en woningen in het gebied moeten aardbevingsbestendig gemaakt', zegt een woordvoerder van de partij in reactie op het rapport.

Forum onderschrijft de hoofdconclusie van de parlementaire enquêtecommissie: de belangen van Groningers zijn structureel genegeerd door de regeringspartijen. Stoppen met gaswinning ziet de partij echter niet als oplossing. 'Het Groninger gasveld is essentieel voor goedkope en onafhankelijke energievoorziening in Nederland.'

Met de baten uit het gasveld wil de partij van Thierry Baudet de Groningers compenseren en zorgen voor betaalbare energie voor alle Nederlanders.

Wybren van Haga (Groep van Haga) vindt dat premier Rutte moet opstappen. 'Voor BVNL is het duidelijk dat Rutte verantwoordelijkheid moet nemen door het enige juiste te doen: opstappen.'

Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) verlangt actie van het kabinet om de ‘ereschuld’ richting de Groningers vanwege de gaswinning in te lossen. ‘Mensen zijn gewoon jarenlang genegeerd, uitgelachen, geschoffeerd’, zegt ze tijdens haar persconferentie in Oosterwijtwerd.

‘Het vertrouwen is zo ongelofelijk laag in de overheid, in het kabinet, en de Tweede Kamer’, stelt Van der Plas, die denkt dat het ‘ongelofelijk moeilijk’ is om te herwinnen bij de slachtoffers van door de gaswinning veroorzaakte aardbevingen.

Ze pleit onder meer voor een ‘generaal pardon’. Daarmee bedoelt ze dat alle tot nu toe gemelde schades voor burgers en bedrijven worden vergoed, zolang er een ‘basisvermoeden’ is dat deze zijn veroorzaakt door mijnbouw. Daarmee doelt ze op aardgaswinning, maar bijvoorbeeld ook zoutwinning. Zo denkt ze lopende zaken te kunnen weghalen bij het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en de rechter.

CDA-Tweede Kamerlid Agnes Mulder spreekt van ‘een aangrijpende conclusie’ van de parlementaire enquêtecommissie. Mulder was aanwezig bij de presentatie van de commissie in Zeerijp.

‘Het is een zwaarbeladen en emotionele dag’, vindt Mulder. ‘Met de aangrijpende conclusie dat het leed van de Groningers stelselmatig is miskend.’ De jarenlange vermoedens van de Groningers worden volgens het Kamerlid bevestigd nu zwart op wit staat dat financiële belangen lang belangrijker waren dan die van de Groningers.

‘Er ligt een grote opgave voor Den Haag om die erkenning nu te geven en deze ereschuld in te lossen’, zegt de parlementariër. Niet alleen de muren van de Groningers, maar ook hun vertrouwen moet volgens Mulder worden hersteld. ‘Het kabinet en de Tweede Kamer moeten die verantwoordelijkheid nemen bij de behandeling van dit rapport.’