Het bevingsrapport in de media: 'Groningers werden en worden bewust de vernieling in geholpen'

Je moet welhaast onder een steen hebben geleefd wil je de presentatie van het enquêterapport niet hebben meegekregen. Naast de berichtgeving online en op de radio, wordt er vanuit Boerderij de Diek'n in Zeerijp ook urenlang live televisie gemaakt. Behalve op RTV Noord, wordt de presentatie ook rechtstreeks uitgezonden door de NOS, RTL Nieuws en het DvhN.

Woorden en zinsnedes die daarbij het vaakst vallen: 'Ereschuld', 'geen nieuw nieuws' en 'eindelijk erkenning'. Ook in de verschillende journaals komen dezelfde termen weer vaak voorbij.

Vrijdagavond is het de beurt aan de onvermijdelijke talkshows. Khalid & Sophie bijt het spits af. Daarin komen SP-Kamerlid Sandra Beckerman en bevingsgedupeerde Hanneke Heerema aan het woord. 'Echt ongekend', vindt Beckerman. 'De Groningers werden en worden de vernieling in geholpen, bewust.'

Geen 'Groningen' in HLF8. Daar moet de presentatie van het bevingsrapport het afleggen tegen de (een)jarige oorlog in Oekraïne en het Eurovisiesongfestival. Bij Vandaag Inside komt het PEGAS-rapport wel ter sprake. 'Rutte moet opsodemieteren', vindt Johan Derksen.

Tom van der Lee, voorzitter van de enquêtecommissie, heeft zoals verwacht een druk dagje. Na de presentatie van het rapport in Zeerijp en de plichtplegingen ter plaatse, schuift hij samen met Susan Top (voormalig secretaris Groninger Gasberaad) en gedupeerde Frouke Postma-Doornbos aan in Noord Vandaag, alvorens hij door racet naar Nieuwsuur.

Wat hem het meeste deed, tijdens zijn enquête-avontuur, wordt hem daar door presentator Jeroen Wollaars gevraagd. Het relaas van Frouke Postma-Doornbos, geeft hij aan, die ten overstaan van het hele volk geëmotioneerd haar onmacht en twijfels uitte, en bekende dat ze niet kon zijn wie ze wilde zijn voor haar kinderen.

En waar hij het meest van geschrokken was? 'Een heel cruciaal moment', zegt Van der Lee, 'was dat het Staatstoezicht op de Mijnen er een paar maanden na Huizinge in 2012 achter kwam dat er nog veel zwaardere bevingen mogelijk waren. Ze drongen aan om de productie terug te dringen. Maar de mogelijkheid om van de helft van de jaarlijkse winning pseudo Gronings gas te maken, werd niet duidelijk gecommuniceerd naar de minister en de Kamer.' Onthutsend, vindt hij dat.

Bij Jinek zit bevingsgedupeerde Annemarie Nijhoff. En bij Op1 mag een ander bevingsslachtoffer Annette Sins aanschuiven. 'Ze doen een verfje over de scheur heen en als die opengaat komen ze terug om het opnieuw dicht te maken. Er is geen structurele oplossing', vertelt ze.

Nieuws gaat razendsnel. Op zaterdagochtend is er, achttien uur na de presentatie, op de voorpagina's van enkele landelijke kranten al nauwelijks meer iets van het rapport terug te vinden. De Volkskrant houdt het bij één zin bij een verwijzing naar elders in de krant: 'Harde woorden voor premier Rutte van commissie die gasboringen in Groningen onderzocht.' Ook Trouw houdt het bij een ankeiler op de voorpagina: 'Hoe nu verder Groningen?'

De Telegraaf en het AD hebben nog wel ruimte op hun voorpagina's voor Groningen. 'Groningers: Wij zijn niet gek geweest', koppen ze in Rotterdam. 'Politiek negeerde Groningers', vinden ze in de hoofdstad. 'Gasenquête: beleid was stuitend en schandalig', staat er groot op de voorpagina van het NRC. Op het Dagblad van het Noorden bestrijkt de enquête uiteraard de gehele voorpagina: 'Ja, het is een puinhoop. En nu dan?'

Opvallend is dat er - buiten onze provincie - zelfs nog enkele regionale dagbladen, zoals De Twentsche Courant Tubantia en de Zeeuwse PZC, Groningen op hun voorpagina's hebben staan. Misschien niet geheel toevallig kranten die ook aan de rand van het land verschijnen. 'Te laat, te weinig', concludeert de Twentse krant. 'Groningers: wij waren niet gek', tekenen de Zeeuwen op.

Binnenin de kranten wordt zonder uitzondering wél uitgebreid stilgestaan bij de bevindingen van de bevingscommissie.

'Kernpunt is ook hier weer de gapende kloof tussen de Haagse realiteit en het leven van mensen die niet in ’s lands Randstedelijke woonkernen resideren', concludeert Wouter de Winther in de Telegraaf. 'Een aaneenschakeling van aardbevingen en instortingsgevaar in de Amsterdamse grachtengordel of aan het Haagse Noordeinde had onmiskenbaar tot een andere politieke realiteit geleid dan waar veel Groningers mee te maken hadden.'

De Volkskrant sluit z'n reportage af met een mooie quote van commissaris van de Koning René Paas: 'De diagnose is gesteld, nu is het tijd voor therapie.’ Gedupeerde Rudy Veen uit Slochteren verwoordt in die krant het wantrouwen dat er bij menig Groninger nog altijd is: 'Eerst zien, dan geloven.'

Volgens Trouw vinden Groningers 'de erkenning het belangrijkst, niet de aanbevelingen'. In een commentaar concludeert de krant echter dat de enquête voor de Groningers 'pas een succes is als de aanbevelingen worden opgevolgd'.

Nog een mooie kop boven een andere reportage in Trouw: 'We zijn geen slachtoffer van de bevingen, maar van een ziekmakend systeem.' In het verhaal komt Nicole van Eijkeren uit Appingedam aan het woord. 'Het gaat nog wel een tijd duren voor mijn hart en ziel weer een plek krijgen', zegt ze. Tijdens de presentatie was er af en toe een traan over haar wang gerold. 'Het kwam zo, boem, binnen. Nu pas merk ik hoe diep het mij raakt.'

Wat betreft het AD hebben 'Groningers na het rapport van de parlementaire enquêtecommissie vooral recht op eerlijkheid. 'Liever de boodschap Het kan even niet sneller dan een nieuwe loze belofte die na een jaar weer op de schroothoop kan.'

Volgens de NRC kon je bij het Toeslagenschandaal nog 'verzachtende' omstandigheden bedenken, omdat dat niet op het hoogste politieke niveau was goedgekeurd. Zulke omstandigheden zijn er niet voor de 'rampzalige situatie' in Groningen, die door 'opeenvolgende kabinetten is gecreëerd. Dit was geen ongeluk in een obscuur hoekje van het openbaar bestuur', aldus NRC.

'Groningen heeft niets aan excuses van het kabinet', concludeert Johan de Veer in zijn commentaar op de voorkant van het DvhN. 'Er moet veel meer vaart worden gemaakt met het herstel van vele dorpen en wijken in het gaswinningsgebied die door de aardbevingen ontwricht zijn.'

Hier en daar hebben ook wat buitenlandse media aandacht voor de Groningse problematiek. 'Geld ging bei Gasproduktion vor Bürger', kopt het Handelsblatt bij onze Oosterburen. 'Geld was belangrijker dan veiligheid en gezondheid. Dat had catastrofale gevolgen.'

In de Financial Times krijgen vooral de grote oliebedrijven (en de Nederlandse overheid) ervan langs. 'Shell, ExxonMobil en de Nederlandse overheid verdienden 429 miljard euro aan het Groningen gasveld, maar lieten duizenden inwoners achter met huizen vol scheuren en gezondheidsproblemen, concludeerde een parlementair onderzoek', schrijft de krant.

FT heeft z'n feiten op een rijtje. De gaswinning zorgde voor 1594 aardbevingen en beschadigde 85.000 gebouwen, aldus de krant.

De NL Times, een Engelstalige krant met verhalen over Nederland, schrijft dat oliebedrijven en de Nederlandse staat 'structureel en systematisch de belangen van de bewoners in het Groningse aardbevingsgebied negeerde. Decennialang werd er louter op de gaswinning gefocused.'

DutchNews schrijft hetzelfde. 'Damning report slams state, oil companies for Groningen gas failures', luidt de kop. 'De belangen van Groningers werden systematisch genegeerd door zowel de regering als oliebedrijven. Alles draaide om het verdienen van geld, terwijl de gaswinning aardbevingen veroorzaakte.'

Het laatste woord is voor commissievoorzitter Tom van der Lee in het DvhN. Of het wachten voor Groningen nu voorbij is? 'Met dit rapport is zeker niet alles opgelost. Herstel van vertrouwen is geen onderdeel van onze opdracht. Maar we zijn er wel van overtuigd dat onze aanbevelingen tot echte verbeteringen kunnen leiden', zegt hij.