UMCG-rapport pleit voor meer onderzoek naar toepassing psychedelica in psychiatrie (update)

Robert Schoevers, afdelingshoofd psychiatrie van het UMCG is één van de drie opstellers van het rapport 'Therapeutische toepassingen van psychedelica'. Het is geschreven in opdracht van ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Kuipers nam het stuk in ontvangst tijdens een werkbezoek aan het UMCG.

In het rapport zetten de auteurs uiteen dat er zo'n 200.000 patiënten in ons land zijn bij wie reguliere medicijnen en therapieën niet aanslaan bij de bestrijding van hun klachten. Dat kan gaan om een depressie of dwangneurose, maar bijvoorbeeld ook om een posttraumatische stressstoornis (PTSS), verslaving of ernstige, langdurige pijnklachten.

Deze patiënten lijden dusdanig onder hun aandoeningen dat er sprake is van ernstig verlies van levenskwaliteit. Vaak zijn ze depressief, niet in staat te werken en ze raken sociaal geïsoleerd. Bovendien kunnen ze suïcidale gedachten krijgen vanwege het uitzichtloze karakter van hun situatie.

De aard en omvang van de problemen betekenen bovendien een een grote kostenpost voor de samenleving.

Het was al bekend dat psychedelica - 'drugs' in de volksmond - uitkomst kunnen bieden aan deze groep patiënten. 'De resultaten bij een meerderheid van de patiënten met therapieresistente psychiatrische aandoeningen zijn veelbelovend. Er is vaak sprake van langer aanhoudende positieve effecten, die daadwerkelijk verschil maken voor de kwaliteit van leven van de patiënt en diens omgeving', stellen de auteurs.

Maar voordat dit een reguliere toepassing wordt, is er nog een lange weg te gaan, aldus De UMCG-onderzoekers. Zij pleiten daarom voor uitvoerig wetenschappelijk onderzoek, waarbij ook de risico's nauwkeurig in kaart worden gebracht. Hoe klein ook, de kans bestaat dat patiënten 'ernstig emotioneel en psychologisch ontregeld raken'.

Om het grootschalig onderzoek van de grond te krijgen pleit Schoevers voor krachtenbundeling door diverse betrokken partijen, zoals universitair medische centra, ggz-instellingen, farmaceutische bedrijven en verzekeraars: 'We willen eigenlijk een consortium vormen waarmee we twintig tot vijfentwintig grote studies kunnen doen op vijf diagnosen, zodat we een enorme kennissprong kunnen maken.'

Schoevers denkt dat, als alles meezit, de reguliere toepassing van psychedelica in de psychiatrie over tien jaar kan zijn gerealiseerd.

De stoffen waarom het gaat zijn bijvoorbeeld MDMA (bekend van de XTC-pillen) en psilocybine (de werkzame stof in 'paddo's'). Hoewel in het dagelijkse (uitgaans-)leven veelvuldig toegepast, gaat het officieel om verboden middelen. Dat is niet voor niets, want verkeerd gebruik kan leiden tot ernstige gevolgen.

Daarvan zijn de onderzoekers zich bewust. Eén van de randvoorwaarden voor de toepassing van deze middelen is deskundige begeleiding in een veilige omgeving, zo benadrukken ze. Bovendien zal de patiënt daarnaast ook andere vormen van therapie nodig hebben.

Een andere vereiste is dat personeel in de psychiatrische zorg zal moeten worden bijgeschoold. Bovendien moeten er heldere criteria komen voor instellingen en medewerkers, die met de toepassing van psychedelica te maken krijgen.

Tenslotte is daar de juridische en politieke context. De meeste van de stoffen, waarom het hier gaat, zijn volgens internationale afspraken verboden. 'Het versoepelen van de stringente beperkingen op het gebied van psychedelica staat voor velen niet hoog op de politieke agenda', zo beseffen de opstellers van het rapport. Tegelijkertijd waarschuwen ze dat de kans bestaat dat patiënten hun heil zoeken in het illegale circuit, met alle nadelige gevolgen van dien.