'In de plusklas zitten vooral kinderen die goed kunnen leren, maar dat is iets anders dan slim zijn'

Ellen uit de gemeente Groningen zit met een kop thee tegenover mij aan tafel. 'Ik weet nog dat ik dacht: wat moet hiervan terecht komen? Dit kon wel eens een 'Poortje' worden.' (Het Poortje is een jeugdgevangenis, red.)

Daan heeft vooral interesse in dingen (ver)bouwen. 'Mijn halve tuin was verbouwd tot weet ik wat allemaal en hij deed uitvindingen. Hij had als peuter al heel wijze gesprekken. Maar onze oudste is verbaal ook sterk, dus dat vond ik minder bijzonder.' In tegenstelling tot zijn broer wil Daan niks met letters.

Dit blijkt op school geen succesformule. Daan heeft geen klik met de juf en wil niet leren lezen of schrijven. Ellen en haar man zoeken hulp voor zijn gedrag. Bij een instelling voor kinderen met psychische problemen wordt een intelligentietest afgenomen. Maar Daan laat zich niet goed testen en komt op een score van 'ergens tussen de 121 en 138'. Aangezien er geen duidelijk getal uitkomt, mag hij niet naar voltijd hoogbegaafdenonderwijs. Later, op 6-jarige leeftijd, zegt Daan hierover: 'Die test werd afgenomen door zo'n rare vrouw, daar ging ik echt niet aan meewerken.'

En dus blijft het 'aanmodderen' op school. Ellen vraagt of Daan naar de plusklas mag, aangezien hij wel een hoger iq dan gemiddeld heeft. 'Maar het antwoord was: 'Nee, want hij doet het niet goed op school.' Uiteindelijk heb ik dat er toch doorgedrukt als zeurmoeder. Hij bloeide daar wat op door het contact met andere kinderen.'

Maar de plusklas is volgens Ellen niet wat die zou moeten zijn. 'Daar zitten vooral kinderen die goed scoren op de Cito-toets. Bij mij op het gymnasium zaten vroeger ook kinderen die niet per se slim waren, maar die wel goed konden leren. Dat zijn echt twee verschillende dingen. Kinderen die snel verbanden kunnen leggen, creatief denken en een uitdaging missen op school, worden niet blijer van zo'n plusklas waar je nóg meer moet leren.'

Ondertussen krijgt Ellen het vermoeden dat haar zoon dyslectisch is, maar de leerkracht van Daan deelt dat gevoel niet. Ellen houdt vol en wil praten met de psycholoog die school in dienst heeft om kinderen met dyslexie te begeleiden. 'Ik heb hem voorgesteld een keer met Daan te werken. Gewoon om te kijken of de methode die hij gebruikte ook bij onze zoon aansloeg. Maar die psycholoog zag alleen een kind dat er totaal geen zin in had.'

Omdat duidelijk is dat Daan problemen heeft met lezen en rekenen, geeft de Intern Begeleider (IB'er) van school hem extra aandacht. 'Maar daar kreeg hij een hekel aan toen hij tijdens het kijken naar de musical van groep 8 werd opgehaald voor een bijles. Steeds als de rest van de klas iets leuks mocht doen, werd Daan uit de groep gehaald. Dus dat ging hem tegenstaan.'

Het enige dat wel goed gaat op school is gym. 'Totdat een klasgenootje de regels overtrad en de meester daar niks van zei. Dan gaat het mis, want dat is onrechtvaardig en Daan kan niet tegen onrechtvaardigheid.'

Ellen zucht. 'Als we er weer eens op aandrongen mocht Daan wel een projectje doen. Omdat hij de lessen niet boeiend vond, mocht hij een keer lesgeven op een manier die hem aansprak. De andere kinderen vonden dat echt heel leuk. Hij heeft ook uitgelegd waarom hij zo les gaf, maar de leerkracht is er nooit meer op teruggekomen.'

Daan bereikt het punt dat hij nergens meer zin in heeft. 'Hij klaagde over buikpijn, hoofdpijn, oorpijn en zei: haal mij maar weg. Dan hebben we niet steeds ruzie en is de wereld rustiger.' Ellen valt even stil. 'Voor een ouder is dat echt verschrikkelijk. Je probeert de zoektocht goed te doen, maar je weet niet meer waar je binnen kunt komen. Ik kan me heel goed voorstellen dat er ouders zijn die dan helemaal niet meer weten wat ze moeten.'

Ellen en haar man besluiten Daan opnieuw te laten testen; dit keer bij een hb-deskundige. Het kind blijkt een gemiddeld iq van 145 te hebben. En dyslexie. Juist op dat moment start een tweede voltijd hoogbegaafdenschool in de stad Groningen en met zijn testresultaat en een uitgebreid onderzoeksrapport mag Daan daar vlak voor de herfstvakantie beginnen.

Op de hb-school gaat het beter met Daan. 'Hij zat daar tussen gelijkgestemden en het onderwijs was anders ingericht', constateert Ellen. 'Meer 'top-down'. Wat dat inhoudt? Dat betekent dat eerst duidelijk wordt gemaakt wat je gaat leren en waarom dat nuttig is. Het reguliere onderwijs is juist 'bottom up': er worden losse puzzelstukjes aangeboden die na een tijd leiden tot inzicht in het grotere geheel. Dit leidt tot veel 'waarom-vragen' bij hb'ers.'

Ondank de periode van (relatieve) rust blijft Ellen zich zorgen maken om het onderwijs, want hoe moet het na de basisschool verder met haar zoon? Als Daan in groep 7 zit, oriënteert zij zich vast op middelbare scholen. 'Ik heb het samenwerkingsverband gebeld, maar er was niks passends voor hem, behalve de begaafdheidsprofielscholen (reguliere scholen met begeleiding voor hoogbegaafde leerlingen, red.). Daan moet eigenlijk naar een praktijkschool met een hoog niveau. Ik las laatst een artikel over het verschil tussen plusklas- en klusklaskinderen, maar Daan hoort in een plusklusklas', lacht Ellen.

Volgens de Cito-toets in groep 8 hoort Daan op het vmbo-tl. Daar wordt hij doodongelukkig, stellen Ellen en haar man. De leerkracht van de hb-school is dat met hen eens en Daan krijgt een havo-advies.

Inmiddels zit hij ruim zeven maanden in de brugklas. Ellen: 'Hij geniet van koor, toneel en textiel. Engels vindt hij saai, want hij heeft al een paar jaar les gehad van een native speaker.'

Bij wiskunde loopt Daan tegen een ander probleem aan. 'De leraar schrijft de opdrachten op het bord. Die moet hij dan overschrijven in zijn schrift en uitwerken. Maar dat kan hij niet met zijn dyslexie en dus heb ik gevraagd of hij een kopietje kan krijgen. Maar de leraar zegt: 'Hij moet dit toch leren en ik heb het met Daan overlegd en die is het er zelf mee eens.' Ja, logisch, hij wil niet opvallen in de klas. Maar het is alsof je tegen iemand in een rolstoel zegt: 'Dat ene trappetje moet wel kunnen, toch?' Dus nu denk ik: we gaan het wéér uitleggen. Er is budget om expertise in te kopen, dus ik houd hoop.'

Ellen neemt een slok van haar thee en concludeert: 'Wij zijn met alles net te vroeg. Ik geloof echt dat er een school komt voor deze kinderen en dat de strijd er dan niet meer is en dat ouders niet meer zoveel hoeven te betalen om hun kind naar school te brengen. Ik hoop echt dat dit stopt. Het geeft hoop dat grote bedrijven steeds meer zien dat je geen papiertje nodig hebt, maar dat je er welkom bent om wie je bent en wat je kunt brengen.'

Op mijn vraag wat ze het allermoeilijkste vindt, antwoordt ze: 'Dat je als ouder je kind gelukkig wilt hebben. Dat geldt voor elke ouder, maar de zoektocht met hb is lastiger, omdat er onbekendheid en ook onwil is. Je moet het passende onderwijs steeds weer voor de hellepoort wegslepen. Op de hb-school had Daan klasgenootjes die uit Assen of Bad Nieuweschans kwamen. Sommige ouders hebben meerdere kinderen op zo'n school zitten en krijgen hun school- en reisgeld niet vergoed. Kun je nagaan wat dat kost! Het kan toch niet zo zijn dat je niet op vakantie kunt, omdat je kinderen naar school moeten?'

Heeft Ellen het gevoel dat ze zelf veel heeft moeten opgeven om haar kind te kunnen helpen? 'Nee, maar ik heb wel veel moeten investeren. Ik heb gelukkig altijd banen gehad met veel vrijheid, waardoor ik makkelijk een uurtje later kon beginnen of langer kon doorwerken. Maar als je in de verpleging zit, kun je toch niet steeds opdraven als school een gesprek wil? Het is ook zo frustrerend: als er voldoende kennis was geweest, had iemand dit eerder gezien en was al deze ellende er niet geweest.'

En dan de zware wissel die de zorg voor een hb-kind trekt op het gezin. 'Niemand begrijpt hoe het is om de héle dag gesprekken te hebben als: hoe zit dit?, wat is dat?, waarom zo?, kijk eens hier.'

'Ik hoor mensen wel eens zeggen dat hoogbegaafdheid een luxeprobleem is, Nou, dan mogen ze wel een poosje in ons gezin meedraaien. Luxe is een iq van 100, waardoor je lekker meegaat met het gemiddelde, want de hele wereld is daarop ingericht. En luxe is dat je kind kan leren.'

Toch ziet Elllen ook mooie en grappige kanten. 'Toen Daan 9 was, zei hij: 'Ik ga puberen, want ik krijg teenhaar en dus wil ik niet meer knuffelen.' Een half uur later kwam hij bij me: 'Kunnen we even knuffelen?' Nou, vooruit dan maar', lacht ze.

'Voor zijn eindrapport in groep 8 wilde hij een ukelele als cadeau. Ik zei: 'Een wat?' Hij antwoordde: 'Een ukelele, want daarmee kan ik in bed liggen. En ik heb geen les nodig, want ik kan mezelf wel leren spelen.' Nou, dat deed hij, met behulp van YouTube-filmpjes. En toen hij het kon, was hij er weer zat van. Dat is altijd zo. De interesses zijn heel intens en heel kort. Daar moet je ook tegen kunnen.'

Ondanks alles heeft Ellen vertrouwen in de toekomst. En in Daan. 'Het liefst wil hij later over de wereld varen met zijn eigen boot en een kat. Om de vrijheid te hebben en niet meer in dat harnas te hoeven. Hij heeft al naar boten gekeken. Een half jaar varen en dan een half jaar werken, want hij heeft natuurlijk wel bedacht dat hij geld nodig heeft.'

Het interview is voorbij en Ellen trekt haar jas aan. Bij de deur draait ze zich om: 'Nog een ding, over dat Daan geen uitweg meer zag: dat is niet zoals mijn kind is. Alle problemen zijn het gevolg van hoe het systeem werkt.'