Winst van BBB is zeldzaam groot, maar geen record in Groningen

Groningen is van oudsher een sociaal-democratisch bolwerk. Al bij de eerste Provinciale Statenverkiezingen na de Tweede Wereldoorlog kwam de PvdA als overgrote winnaar uit de bus met hogere percentages dan de BBB nu.

23,6 procent van de Groningers stemde woensdag op de BoerBurgerBeweging, waar de PvdA op het hoogtepunt 43,63 procent van de stemmen binnenhaalde. Dat was in 1987. De hegemonie van de sociaal-democraten werd pas in 2011 doorbroken, toen de SP de grootste werd.

Voormalig PvdA-politicus William Moorlag was zes jaar gedeputeerde in Groningen en weet hoe het is om de grootste partij te zijn. ‘Als je de grootste bent heb je een dilemma. Je wil zoveel mogelijk voor elkaar krijgen voor je achterban, maar je moet wel samenwerken. Want iedereen moet kunnen thuiskomen. We kregen wel het verwijt dat we als PvdA onze positie maximaliseerden, maar dat is ook het lot van de grootste partij.'

Ook op gemeentelijk niveau zagen we in onze provincie eerder grote partijen, met als meest bekende voorbeeld de CPN. De communistische partij was na de oorlog in bijvoorbeeld Finsterwolde oppermachtig.

Gerrit Voerman van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP): ‘De bolwerken van CPN ontstonden in de jaren 20 van de vorige eeuw. Voor die tijd was er in Oost-Groningen al een traditie van anarchie en afzetten tegen het Westen en de Haagse politiek. Dit kwam ook door de sociaal-economische tegenstelling met de rest van het land.'

Onder leiding van Fré Meis groeide de CPN door. Hij leidde de stakingen in de strokartonindustrie tegen het lage loon en de slechte werkomstandigheden van de arbeiders. Bij de Statenverkiezingen van 1970 stemde bijna 70 procent van de Finsterwolders op zijn partij.

Voerman: ‘Die uitslag onderscheidde zich wel sterk van het landelijk beeld en had te maken met de traditie van wantrouwen en het gevoel van achterstelling in Oost-Groningen.’

Bij de zege van BBB spelen die gevoelens ook een rol, vertelt Voerman. ‘Toen de communisten opgingen in GroenLinks werd de SP daar sterk, daarna de PVV, het Forum voor Democratie en nu de BBB. Het zijn de protestpartijen die steun krijgen. Dat wantrouwen zit in de genen van de kiezer en dat is bij elke verkiezing weer zichtbaar. Alleen de vorm verandert: van eerst alleen linkse signatuur zijn het nu ook rechtse protestpartijen.’

Daarnaast is de zege van de BBB ook simpelweg een landelijke trend, stelt de politiek deskundige. ‘De partij doet het overal goed; dat is niet uniek. Dat heeft met stikstof te maken en ook landelijk zijn het proteststemmen.’

Hoe dan ook moet de BBB nu als grootste partij de onderhandelingen voor een nieuwe coalitie openen. In Groningen kan de partij 'over rechts' met VVD, Groninger Belang, CU en CDA om een meerderheid te krijgen.

PvdA'er Moorlag: 'De BBB komt nu voor een dilemma te staan, net zoals wij in 2011. Toen konden we helemaal over links om een meerderheid te krijgen, maar ik wilde tenminste een partij als VVD of CDA in het college. Mijn idee was: we hebben immers ook te maken met landbouw en werkgevers. Dat gaf binnen de PvdA intern wel spanning. Maar ik ben opgevoed bij de vakbond met werknemers tegen werkgevers. Je komt elkaar altijd weer tegen en je moet het aan tafel oplossen.'