Analyse: BBB moet rechtsaf slaan voor nieuwe coalitie

Ze zullen afwachtend zijn, kijken wat voor vlees ze in de kuip hebben. Maar de lijsttrekkers van partijen als ChristenUnie, CDA en VVD zullen ook zien dat ze gepeild gaan worden voor mogelijke coalitiedeelname. Zelfs de PvdA zou met een beetje goede wil nog kans maken op deelname aan de coalitie. De PvdA is hier minder krampachtig vastgeklampt aan GroenLinks dan landelijk het geval is. Lijsttrekker Tjeerd van Dekken ziet een eventuele fusie niet zitten.

Voor een coalitie over rechts valt of staat alles met de stabiliteit en betrouwbaarheid van BoerBurgerBeweging. De andere partijen zijn huiverig na het echec van Forum voor Democratie. Die partij kwam vier jaar geleden ook uit het niets in heel Nederland binnen en werd her en der de grootste partij.

Diverse scheuringen verder bleek dat de instabiliteit van Forum de bestuurbaarheid in met name Brabant flink onder druk zette. Partijen houden rekening met een soortgelijk effect bij BBB in Groningen en denken na over de vraag: in hoeverre zorgt het eventueel klappen van een coalitie voor een deuk in ons imago?

Wanneer BBB erin slaagt de anderen van haar betrouwbaarheid te overtuigen, ligt een coalitie over rechts het meest voor de hand. De regionale partij Groninger Belang wil heel graag, zo werd in de campagne wel duidelijk. Groninger Belang koestert warme gevoelens voor BBB en omgekeerd zal dat niet anders zijn. De partijen denken over veel onderwerpen hetzelfde. Dan zijn er nog zeven zetels nodig om een meerderheid te behalen.

Met ChristenUnie, VVD en CDA ben je er dan. Zo op het oog is het de meest voor de hand liggende coalitie. De vraag is of de VVD en CDA na grote nederlagen bereid zijn om te formeren. Qua standpunten op het gebied van boeren en stikstof, Groningen Airport Eelde, leefbaarheid op het platteland en de energietransitie denken deze partijen in grote lijnen hetzelfde.

Het gedwongen uitkopen van boeren kan een splijtzwam zijn. BBB is tegen, VVD en CDA sluiten het niet uit. Wanneer de Lelylijn ter sprake komt wordt het interessant: BBB vreest voor een invasie van Randstedelingen en is niet onverdeeld enthousiast.

Bij de ChristenUnie ligt samenwerken met BBB wat anders. De partij herbergt leden en kiezers die qua standpunten tegen de SGP aanschuren, maar heeft ook leden die qua natuur, zorg om de aarde en duurzaamheid kunnen wedijveren met GroenLinks. Johan Hamster wil door als landbouwgedeputeerde, maar zal niet onverkort het BBB-beleid willen gaan uitvoeren. Er moet oog zijn voor de schepping. Wanneer de partijen zover komen in de onderhandelingen, zullen hier stevige noten over gekraakt worden.

In theorie kan een gebalanceerde coalitie tussen BBB, PvdA, GB en CU ook nog. Het zal niet de eerste optie zijn die op tafel ligt, maar wanneer een formatieproces lang gaat duren, kunnen partijen gaan bewegen.

En als BBB door een groot deel van de partijen als serieuze optie wordt afgeschoten, wordt de opdracht wel heel ingewikkeld. Met GroenLinks, PvdA, SP, D66, CU, CDA, PvdD en Volt heb je in theorie een minimale meerderheid, maar een coalitie mag maximaal 7 gedeputeerden leveren. Dat betekent in de praktijk dat een aantal partijen gedoogsteun moet verlenen, of dat er meerdere gedeputeerden in deeltijd worden aangesteld.

Kortom, het is niet onmogelijk, maar het wordt een hels karwei. De VVD en CDA zullen na forse nederlagen weer bereid moeten zijn te regeren, BBB zal wat water bij de stikstofwijn moeten doen om de ChristenUnie binnen te halen of de ChristenUnie zal wat ideologische veren moeten afschudden. Lijsttrekker Gouke Moes van BBB zei met een verrassende naam op de proppen te komen als informateur. Die verrassing moet een beetje kunnen toveren. Lukt dat, dan heeft Groningen de komende jaren weer een provinciaal bestuur.