Gemeenten signaleren schulden vroegtijdig: 'Je kunt echt naast iemand gaan staan'

Team Eropaf werd begin 2021 opgestart. Annemieke van der Beek zit er van het begin bij. Ze noemt het de mooiste baan die er is. 'Het is betekenisvol werk. Je kunt echt naast iemand gaan staan', zegt Van der Beek. 'Voor sommige mensen ben je echt het zonnetje in hun leven als je bij hen binnenkomt.'

Van der Beek werkte eerder op de afdeling belastingen van de gemeente en sprak daar in een hele andere rol met dezelfde doelgroep.

'Ik moest soms betalingsregelingen treffen met mensen die zwaar in de financiële problemen zaten. Dan moest er bijvoorbeeld vijftig euro in de maand worden afbetaald, terwijl ik wist dat de inwoner in kwestie dat geld helemaal niet kon missen. Dat zat me dan niet lekker. Nu werken wij sinds begin 2021 samen met de gemeentelijke belastingen om mensen die moeite hebben met het betalen van de aanslag te ondersteunen', zegt Van der Beek.

Marianna Ritsema zit bijna anderhalf jaar bij Team Eropaf. Ze werkt parttime, maar is eigenlijk elke dag met haar werk bezig. 'Het geeft mij voldoening om dat je er echt voor iemand bent', zegt Ritsema.

Als voorbeeld noemt ze een casus van een collega: een man leefde op een koude betonvloer. 'We zijn toen met die man naar het BWRI geweest om voor hem een uitkering aan te vragen. Vervolgens hebben we gordijnen geregeld en een vloer gelegd met geld van verschillende fondsen. Met dat soort oplossingen komt er voor die inwoner rust in de situatie', zegt Ritsema.

In 2021 is er een wet aangenomen waardoor wooncorporaties, zorgaanbieders en energie- en waterbedrijven informatie met elkaar mogen delen. Hierdoor zijn inwoners met betalingsachterstanden direct in beeld bij de gemeente.

'Wij krijgen rond de 350 meldingen per maand, maar vorige maand waren het er 420', zegt teamleider Richard de Leth. 'Landelijk heeft een op de vijf huishoudens risicovolle of al problematische schulden. Maar in Midden-Groningen is dat een op de 2,5. Dat is dus een keer zoveel.'

Als er meldingen binnenkomen bij het team wordt er een prioritering gemaakt. 'Inwoners met meerdere maanden huurachterstand komen bovenaan de lijst. We sturen vervolgens een brief. Hierin kondigen we aan dat mensen een belletje kunnen verwachten of dat er iemand van ons team fysiek langs komt', zegt De Leth.

Zit iedereen die schulden heeft wel op bemoeienis van de gemeente te wachten? 'Nee niet iedereen. Die mensen bellen ons vaak naar aanleiding van de brief en geven dan aan dat ze geen contact willen, maar dat is maar een kleine groep', zegt Ritsema.

De meeste mensen gaan na wat aarzeling wel in gesprek met de medewerkers van Team Eropaf. Voordat het huishoudboekje wordt doorgenomen, zijn er vaak nog wel wat hobbels te nemen.

'Er is veel schaamte rondom schulden. In het begin zet ik daarom vooral in op het winnen van vertrouwen van de mensen', zegt Ritsema. 'Je probeert vanaf het begin contact te maken op een gelijkwaardige manier. Vervolgens laat je zien dat je afspraken nakomt en toont interesse door bijvoorbeeld een appje te sturen. Het gaat erom dat mensen weten dat je ze serieus neemt.'

'Je probeert verbinding te zoeken en daarin investeer je', vult Van der Beek aan. 'Ik bel aan en stel me voor. Daarna vertel ik dat ik voor een bepaald onderwerp kom en vraag ik of we dat misschien in de hal mogen bespreken, want niet iedereen vind het fijn om zo'n gesprek buiten te voeren.'

'Mensen reageren vaak eerst een beetje huiverig en schuchter. Ik probeer het ijs te breken door bijvoorbeeld over de hond te beginnen of iets anders wat me opvalt in huis. Het kan soms heel snel gaan. Voor je het weet zit je aan de keukentafel en komen alle papieren op tafel', zegt Van der Beek.

'Er zijn ook mensen die het niet fijn vinden als we aanbellen, maar dan proberen we toch het gesprek aan te gaan. Inwoners die niet meteen open staan voor hulp geven we een kaartje met onze contactgegevens. Sommige mensen bellen een paar dagen of weken later alsnog', zegt Ritsema.

Van der Beek gaat heel open de gesprekken in en gebruikt ook voorbeelden uit haar eigen financiële administratie om mensen te laten zien dat ze niet de enige zijn met dit soort problemen.

'Het voelt voor de mensen die we helpen vaak of ze heel anders zijn dan andere mensen, maar dat is natuurlijk helemaal niet zo. Iedereen moet rekeningen betalen en heeft wel eens een zware periode', zegt Van der Beek. Ritsema vult aan: 'We laten juist zien dat het goed is om over financiële problemen te praten en er aan te werken. Daar kom je verder mee.'

Team Eropaf bestaat uit zes medewerkers en twee stagiairs. De teamleden helpen de inwoners met het treffen van financiële regelingen, het aanvragen van een uitkering of het aanboren van extra inkomsten. door middel van toeslagen of (gemeentelijke) fondsen.

De medewerkers komen bij heel veel verschillende mensen thuis en elke situatie is weer anders. 'We komen ook bij gezinnen waar veel meer aan de hand is en de schulden eigenlijk maar ondergeschikt zijn. Zo'n gezin proberen we dan met de juiste mensen in contact te brengen. De schulden komen dan op een later moment', vertelt Ritsema.

Een zeer groot deel van de mensen dat wordt bezocht krijgt de schuldenproblematiek met behulp van Team Eropaf onder controle. Toch zijn er ook inwoners waarbij het niet lukt. 'Sommige mensen zijn nog niet zo ver om geholpen te worden. Vaak speelt er dan ook een verslavingscomponent. Als iemand zelf niet wil, geen motivatie heeft, dan wordt het wel heel lastig', zegt Ritsema.

'We proberen mensen in hun kracht te zetten en zoveel mogelijk zelf te laten doen, maar als dat niet lukt of als iemand wil zelf niet, dan houdt onze bemoeienis op een gegeven moment op', vult Van der Beek aan.

Ritsema komt met een voorbeeld. 'Er dreigt uitzetting bij een van de inwoners die we op dit moment begeleiden. We hebben er alles aan gedaan om dat te voorkomen, maar als die persoon zelf niet de ernst van de situatie inziet dan houdt het op. Soms moet het eerst zo ver komen voor iemand écht met zijn of haar problemen aan de slag wil', zegt Ritsema.

De medewerkers zijn enthousiast over de stappen die worden gezet in Midden-Groningen. Als voorbeeld noemt Van der Beek een casus met een vrouw waarvoor het helpen met een aanvraag voor een uitkering nog maar het begin was.

'We hebben toen ook een huisje geregeld en is ze aan de gang gegaan met budgetbeheer. Vervolgens is ze gaan werken en hebben we met behulp van fondsen een fiets voor haar kunnen kopen. Dit scheelde haar veel tijd en geld dat ze eerst kwijt was aan het reizen naar haar werk', zegt Van der Beek.

Teamleider De Leth is ook tevreden, maar ziet dat de oorspronkelijke doelstelling nog lang niet altijd gehaald wordt. 'Met de vroeg signalering willen we echt aan de voorkant zitten, maar in de praktijk merken we toch dat er meestal al van alles aan de hand is op de plekken waar we terechtkomen. Daar valt nog wel een slag te maken', zegt De Leth.

De Leth vindt het belangrijk om te zeggen dat de schuld van de betalingsachterstanden vaak niet bij de doelgroep ligt. De huidige maatschappij is volgens hem voor veel mensen gewoon te ingewikkeld geworden.

'We hebben miljarden aan schulden uitstaan in Nederland en die moeten in de meeste gevallen betaald worden door mensen met een bijstandsuitkering of een minimale loonsituatie. We hebben dat als maatschappij zelf gecreëerd. In heel veel gevallen is het niet eigen schuld, dikke bult', zegt De Leth.

Ritsema en Van der Beek herkennen dit en zijn blij dat ze iets kunnen betekenen voor deze inwoners. Het werk geeft hun veel voldoening.

'Ik heb het gevoel dat wij een schakel zijn binnen de gemeente die er eerder niet was', zegt Van der Beek trots. 'Er is wel eens een inwoner die belt en zegt: 'Waar bemoeien jullie mee, wat een rotbaan hebben jullie.' Nee, zeg ik dan. Ik heb de mooiste baan die er is. Ik doe er toe.'