Deze Dag: Groningse actiegroep Botte Bijl kondigt gewelddadige acties aan

Saboteren van het gasnet, het opblazen van kerken en het ontvoeren van een minister. Niets was veertig jaar geleden te dol voor de Botte Bijl Beweging van de werkloze kok Frederik van Wingerden uit Spijk. En dat allemaal uit protest tegen bezuinigingen op de uitkeringen. Dat was op deze dag: 18 maart 1983.
Wie denkt dat de zeden verwilderen, de politiek steeds gewelddadiger wordt en het einde der tijden nabij is, moet eens een avondje oude kranten gaan lezen. Het is verbijsterend wat er veertig jaar geleden allemaal speelde en inmiddels is verdwenen uit ons collectieve geheugen. Zo stonden er in maart 1983 advertenties in de landelijke dagbladen van de ‘Actiegroep Botte Bijl’. Gericht aan: ‘Alle doordouwers die een uitkering hebben en met de huidige situatie niet tevreden zijn en de botte bijl willen gebruiken’.
De advertenties waren voor journalisten aanleiding om eens te bellen met de organisator van de Botte Bijl Beweging; Fredrik van Wingerden. Volgens deze waren er honderden reacties van gelijkgestemden binnengekomen en had zich inmiddels een ‘harde kern’ gevormd die bereid was via gewelddadige actie de aandacht op de problemen van uitkeringstrekkers te vestigen. Het opblazen van het gasnet was inmiddels als optie afgevallen vertelde van Wingerden omdat dat vooral 'de kleine man' zou treffen. Maar de belangrijkste eis: alle uitkeringen met 250 gulden per maand omhoog bleef staan.
Van Wingerden was een werkloze kok die na een mislukt Oostenrijks 'Ik Vertrek-avontuur' in het Groningse Spijk was neergestreken. Om zijn bijzondere oproep te begrijpen moeten we terug naar het Nederland van de jaren tachtig. Op de voorpagina van dezelfde krant waar het interview met van Wingerden staat kunnen we lezen: 'Stad Groningen moet 184 banen inleveren', 'Kwart Groningers zit zonder werk', en 'Dagen van minister Ruding van Financiën lijken geteld'.
Nederland zat in een zware recessie. Het aantal werklozen ging naar de 800.000 en de overheidstekorten waren dramatisch. Overal werd op bezuinigd. Ook op de uitkeringen. Volgens Tweede Kamerlid Marcel van Dam zouden 'spoedig grote groepen in opstand komen' en de socioloog prof. dr. P. Valkenburgh trok een vergelijking met het vooroorlogse Duitsland en hoorde alweer laarzen door de straten marcheren. Kortom; een ieder was het erover eens dat de situatie ernstig was. Misschien wel ernstiger dan ooit.
Tegenwoordig spreken de media collectief schande over iedere oproep die maar riekt naar geweld. Maar van Wingerden mocht in 1983 zijn plannen niet alleen in de krant toelichten, de daaropvolgende dag mocht hij ook nog acte de presence geven in het meest prestigieuze televisieprogramma van die tijd: Sonja op vrijdag. Hij zat in die uitzending aan tafel met een andere Groningse coryfee; de schrijver Richard Klinkhamer uit Hongerige Wolf. De uitzending liep uit de hand omdat Klinkhamer door Sonja Barend van racisme werd beschuldigd en de studio uit liep waardoor Van Wingerdens verhaal maar weinig aandacht kreeg.
Ook de reactie van politie en justitie in die tijd was bijzonder lauw. Volgens de Groningse officier van Justitie Severein was ‘het naar buiten brengen van een plan om een minister te gijzelen of een kerk op te blazen als de uitkeringen niet met 250 gulden werden verhoogd, meestal (!) niet verboden’. Verder meldde Severein de advertentie nog niet eens gelezen te hebben. Kortom ieder animo om 'de harde kern van de Botte Bijl' aan te pakken ontbrak. En zo lieten de autoriteiten bewust, of onbewust van Wingerdens actie doodbloeden.
Dat was een verstandige keuze die haaks staat op het huidige beleid. Actievoerders die onlangs opriepen om een weg in Den Haag te blokkeren werden prompt door de politie opgepakt met als belangrijkste resultaat dat er bij de volgende blokkade twee keer zoveel actievoerders op kwamen dagen.
Een ander belangrijk verschil met vandaag de dag is de rol van de sociale media. Die bestonden in 1983 nog niet en zo was er geen platform waar de 'harde kern' van ontevreden uitkeringstrekkers zich kon verzamelen om elkaar verder op te jutten en acties te plannen. Dit in tegenstelling tot de 'Botte Naald'-beweging die de afgelopen jaren actievoerde tegen het vaccinatiebeleid en die wel volop gebruik kon maken van de sociale media, ging de 'Botte Bijl Beweging' in 1983 als een nachtkaars uit.
Schrijver Richard Klinkhamer die met van Wingerden bij Sonja Barend zat, bracht de gewelddadige theorieën van van Wingerden een aantal jaren later in huiselijke kring in de praktijk. Hij vermoorde zijn vrouw en verstopte haar lichaam onder een betonnen vloer. Het duurde jaren voordat het lichaam gevonden werd en Klinkhamer in de gevangenis verdween. Van Wingerden was toen ook al weer verdwenen in de anonimiteit. Zijn faillissement in 1980 is het laatste wat over hem te vinden is.
En de toestand van het land op het ogenblik? Onverminderd ernstig. Leest u het over veertig jaar nog maar eens terug. Het zal u verbazen waar we ons toen druk om maakten.