Veroorzaken windturbines vlak over Drentse grens nou wel of geen bromtonen? Wij zochten het uit
22 maart, 12:00 • 6 minuten leestijd
Produceren de windmolens van windpark De Drentse Monden en Oostermoer bromtonen of niet? Een rapport van twee onderzoeksbureaus gaf geen duidelijk antwoord op die vraag. RTV Drenthe en RTV Noord namen de proef op de som door zelf geluidsmetingen te doen.
De twee omroepen deden met professionele apparatuur een steekproef van 32 geluidsmetingen bij het windpark in de Veenkoloniën. Geluidsdeskundige Jan van Muijlwijk keek mee bij de analyse van de geluidsdata. Conclusie: bij twee geluidsmetingen konden bromtonen duidelijk aan windmolens worden gekoppeld.
Bij dit onderzoek is gebruikgemaakt van speciale geluidsanalyse. Dat is een methode waarbij geluid in een plaatje kan worden omgezet. Dit kan nuttig zijn om niet alleen te meten of er geluid is, maar ook waardoor dat geluid wordt veroorzaakt.
Verderop in dit artikel komen we uitgebreider terug op de onderzoeksresultaten. Eerst is het belangrijk om te begrijpen hoe geluidsonderzoeken van elkaar kunnen verschillen.
Wat zijn bromtonen, ook wel tonaal laagfrequent geluid genoemd?
Laagfrequent geluid is geluid met een frequentie beneden de 100 of 125 Hertz. Hoe lager de frequentie hoe verder het geluid reikt, en ook hoe harder het geluid moet zijn om het te kunnen waarnemen. Geluid van lager dan 20 Hertz is voor een mens in principe onhoorbaar, maar kan wel voelbaar zijn. Via de tool Online Tone Generator kun je zelf horen hoe laagfrequent geluid in verschillende geluidsfrequenties zou kunnen klinken. Voor veel mensen is laagfrequent geluid niet direct waarneembaar. Maar sommigen die het wel waarnemen kunnen daar bijzonder veel last van hebben. Sommigen ervaren hierbij ook gezondheidsklachten, zoals slapeloosheid, stress en hartklachten.
Laagfrequent geluid is geluid met een frequentie beneden de 100 of 125 Hertz. Hoe lager de frequentie hoe verder het geluid reikt, en ook hoe harder het geluid moet zijn om het te kunnen waarnemen. Geluid van lager dan 20 Hertz is voor een mens in principe onhoorbaar, maar kan wel voelbaar zijn. Via de tool Online Tone Generator kun je zelf horen hoe laagfrequent geluid in verschillende geluidsfrequenties zou kunnen klinken. Voor veel mensen is laagfrequent geluid niet direct waarneembaar. Maar sommigen die het wel waarnemen kunnen daar bijzonder veel last van hebben. Sommigen ervaren hierbij ook gezondheidsklachten, zoals slapeloosheid, stress en hartklachten.
Andere onderzoeksmethode door geluidsbureaus
Onderzoeksbureaus LBP Sight en DGMR hebben op een andere manier het geluid in de Veenkoloniën gemeten. Hun opdracht: meet het verschil tussen de geluidssituatie vóór en ná de bouw van het windpark. In opdracht van de Drentse gemeenten Aa en Hunze en Borger-Odoorn voerden de onderzoekers twee jaar lang geluidsmetingen uit langs de gevels van panden in de buurt van windmolens.
Het rapport van het onderzoek telt honderden pagina's vol gedetailleerde informatie. Conclusie: het geluidsniveau van het laagfrequente geluid in de Veenkoloniën is toegenomen sinds de komst van het windpark. Toch ontbreekt in het onderzoek één essentieel onderdeel: uit het rapport valt niet op te maken of het ook daadwerkelijk de windturbines zijn die zorgen voor de toename van het laagfrequente geluid.
Er is ander soort onderzoek nodig om dit wél vast te kunnen stellen, op basis van spectrale geluidsanalyse. Die methode heeft haar waarde in het Noorden al eerder bewezen. Geluidsonderzoeker en gepensioneerd ambtenaar Jan van Muijlwijk toonde hiermee het bestaan van bromtonen aan bij Windpark N33, in de buurt van Veendam.
Toch bromtonen
Bij windpark De Drentse Monden en Oostermoer is nog niet eerder aangetoond dat windmolens bromtonen veroorzaken. Ook niet door Van Muijlwijk, die bij een aantal windmolens metingen heeft verricht. Zijn oordeel toen: geen bromtonen.
Toch blijven inwoners van de Veenkoloniën klagen over het geluid van windmolens. RTV Drenthe en RTV Noord waren daarom benieuwd of de molens toch bromtonen produceren.
Met eigen professionele geluidsapparatuur hebben de omroepen de afgelopen maanden 32 metingen verricht bij verschillende windmolens van het Veenkoloniale windpark. De uitkomsten waren uiteenlopend en bovenal verrassend.
Bij twee van deze metingen is heel duidelijk zichtbaar dat er windmolens zijn die bromtonen produceren. Het gaat om metingen die in de avonduren bij Nieuw-Buinen en 2e Exloërmond zijn gedaan. Bij andere metingen is dit effect minder duidelijk zichtbaar. Bij sommige metingen zijn bovendien helemaal geen bromtonen te vinden die aan windmolens te koppelen zijn.
De oranje wiebelende lijn in de zwarte cirkel is een visualisatie van een bromtoon van een Drentse windmolen. Deze is in de avond van 23 februari gemeten bij 2e Exloërmond. Het verhaal gaat verder onder de afbeelding.
'Voorleggen aan eigenaren windpark'
Vooropgesteld: deze steekproef is niet voldoende om vast te kunnen stellen hoeveel molens de bromtonen precies veroorzaken en of ze dat altijd doen, of bijvoorbeeld alleen bij harde wind. Daarvoor zijn meer en ander soort metingen nodig.
Wel is Van Muijlwijk, die de geluidsmetingen ook heeft ingezien, helder over de metingen van de omroepen: 'Het resultaat van deze metingen zou ik voorleggen aan de eigenaren van het windpark, met het verzoek om toch eens te kijken wat er met de molens gebeurt. Deze metingen maken wel duidelijk dat er iets aan de hand is.'
Dit bevestigt volgens Van Muijlwijk bovendien dat het onderzoek van LBP Sights en DGMR direct al met spectrumanalyse had moeten werken. Het ontbreken ervan noemt hij een gemiste kans en zonde van het geld.
Jan van Muijlwijk legt voor de camera's van RTV Drenthe uit hoe je windmolengeluid wel en niet zou moeten meten. Het verhaal gaat verder onder de video.
'Alles maakt een beetje laagfrequent geluid, probleem is als dat op één toon is'
Onderzoek LBP Sight en DGMR 'onbruikbaar'
Van Muijlwijk waarschuwde hier ruim twee jaar geleden al voor. Hij was niet de enige. Andere geluidsdeskundigen noemden de 190.000 euro voor het onderzoek ‘geldverspilling’. Zij voorzagen dat van de resultaten niet veel verwacht hoefde te worden.
LBP Sight en DGMR kunnen deze kritiek niet volledig pareren. Tijdens een persconferentie, na het uitkomen van hun onderzoeksrapport begin februari, sloten ze niet uit dat de toename van laagfrequent geluid ook door andere bronnen dan windturbines veroorzaakt wordt.
‘Het is een periode van drie maanden vóór en drie maanden ná en je meet daar ook de omgeving’, aldus de onderzoekers van beide bedrijven. Daardoor zijn er ook andere geluiden door de microfoons opgevangen, en in de resultaten terechtgekomen.
‘Dat zal niet iets kortdurends zijn. Een scooter vind je er niet meer in terug.’ Maar dat grote geluidsbronnen als warmtepompen, ventilatoren van stallen of andere machines die langdurig draaien de meetresultaten beïnvloeden, kunnen ze niet uitsluiten. ‘Dan moet je de omgeving stilleggen, en dat kan natuurlijk niet.’
Brieven naar Den Haag
Was het onderzoek van DGMR en LBP Sight dan volledig overbodig? Volgens de Drentse gemeenten Aa en Hunze en Borger-Odoorn niet. Ze stuurden brieven naar de betrokken ministeries en hopen dat het rapport invloed heeft op het vaststellen van nieuwe geluidsnormen voor windparken door de Rijksoverheid.
Van Muijlwijk denkt dat het Rijk zich er weinig van zal aantrekken. Een andere geluidsdeskundige, Frits van de Berg, is dat met hem eens: ‘Dit onderzoek geeft de gemeenten niet veel munitie.’ Dit komt omdat er op dit moment geen specifieke normen voor laagfrequent geluid zijn. Aan de andere geluidsnormen voor windparken voldoet Drentse Monden en Oostermoer al.
'Geen kans van slagen'
Van Muijlwijk vult daarbij aan: 'Je kunt wel zeggen dat er geluid in het gebied is gekomen sinds de windmolens er staan, maar dat was geen verrassing. Dus om met dit rapport te gaan zeggen dat er moet iets veranderen? Daar zit denk ik geen kans van slagen in.'
'Het heeft een heleboel geld gekost. Maar dat heb ik van tevoren al gezegd: het onderzoek is verspilling van overheidsgeld. Het had sneller en anders gekund.'
DGMR snapt dat gemeenten toch brieven naar Den Haag schrijven naar aanleiding van hun onderzoek, om zo 'een signaal af te geven richting de wetgever' over de klachten die omwonenden hebben.
Toch gaat er volgens de gemeenten hoogstwaarschijnlijk dus nieuw onderzoek plaatsvinden bij de windmolens waarbij een afwijking is gevonden. Daarbij wordt dit keer wél met spectrumanalyse gekeken naar de precieze bron van het laagfrequente geluid. Het onderzoek van RTV Drenthe en RTV Noord bewijst dat dat inderdaad zinvol is.
Verantwoording onderzoek
Het doel van de steekproef van RTV Noord en RTV Drenthe was was om te bepalen of de windmolens van het windpark laagfrequent geluid produceren en op welke toonhoogte. Hierbij is gebruik gemaakt van spectrumanalyse, een analysemethode die in het onderzoek van LBP Sight en DGMR niet is gebruikt.
Het doel van de steekproef van RTV Noord en RTV Drenthe was was om te bepalen of de windmolens van het windpark laagfrequent geluid produceren en op welke toonhoogte. Hierbij is gebruik gemaakt van spectrumanalyse, een analysemethode die in het onderzoek van LBP Sight en DGMR niet is gebruikt.
Op basis van de steekproef kan niet worden vastgesteld dat de molens op een vergelijkbare manier laagfrequent geluid produceren als bij het Groningse Windpark N33. Toch is in twee van de 32 metingen duidelijk laagfrequent geluid van windmolens waar te nemen. Het geluid is wel anders van karakter dan bij Windpark N33. Dat sluit aan bij de conclusies van LBP Sight en DGMR dat het gevonden laagfrequente geluid zich voornamelijk in wat hogere geluidsfrequenties bevindt.
De resultaten van de steekproef zijn aan Jan van Muijlwijk voorgelegd. De methode van de steekproef was vergelijkbaar met de methode die RTV Noord eerder gebruikte om de bromtonen van windpark Geefsweer bij Delfzijl te meten. De meeste van deze metingen duurden tussen een half uur en een uur per meting. Daarbij is geprobeerd met verschillende tijden op de dag en weersomstandigheden rekening te houden. Er is gemeten bij windstilte, bij zwakke wind en bij stevige wind. Ook zijn er op meerdere plekken metingen gedaan. Er zijn metingen gedaan op verschillende tijdstippen van de dag en avond. Er is niet gekeken naar de exacte geluidssterkte. Om dat vast te kunnen stellen is meer, langer en geavanceerder onderzoek nodig.
De kritiek op het rapport van LBP Sight en DGMR komt van drie onafhankelijke geluidsdeskundigen. Dat zijn Van Muijlwijk, Frits van den Berg en Henk Hasper. Twee jaar geleden spraken de twee omroepen uitgebreid met hen, en naar aanleiding van het rapport van LBP Sight en DGMR deden de omroepen dat weer. De kritiek gaat onder meer over het ontbreken van precieze geluidsanalyse, het ontbreken van een koppeling met klachten van omwonenden, en dat met deze ‘voorspelbare’ uitkomst er niet zoveel gemeenschapsgeld aan had hoeven worden besteed.
Heb je vragen of wil jij jouw verhaal delen? Mail dan naar egbert.minnema@rtvnoord.nl, h.guit@rtvdrenthe.nl of j.oortwijn@rtvdrenthe.nl.
