Susanne Täuber wil in hoger beroep: 'Een universiteit zou je niet weg mogen sturen als je kritiek hebt'

Susanne Täuber, de universitair hoofddocent die recent werd ontslagen door de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), kan het nog maar moeilijk bevatten.

We spreken Täuber op een doordeweekse dag, thuis aan de keukentafel. Even verderop in de woonkamer zit haar man. Twee van de vijf katten, allen aan komen lopen, liggen te slapen.

‘Vanaf 1 mei ben ik werkloos. Ik heb maar mijn vakantiedagen opgenomen, maar de dagen vliegen voorbij, door berichten van mensen en steunbetuigingen.’

Een achtbaan waren de laatste weken voor Susanne Täuber. Of zoals ze zelf zegt: een lawine. De universitair hoofddocent werd ontslagen door de RUG. De reden: een verstoorde arbeidsverhouding. Daar ging een jarenlange ruzie tussen Täuber en haar leidinggevenden aan vooraf. ‘Wij hebben vijf toch echt best wel zware jaren achter de rug.’

Täuber komt als Rosalind Franklin Fellow (RFF) binnen bij de Rijksuniversiteit Groningen. Met het RFF wil de RUG talentvolle buitenlandse vrouwen met werkervaring binnenhalen in een traject richting hoogleraarschap. Voor de universiteit is het programma een paradepaardje, maar Täubers ervaringen zijn minder positief.

In 2019 besluit ze erover te schrijven in een wetenschappelijk artikel over ‘gelijke kansen-programma’s’. Haar conclusie: hoewel goedbedoeld, werken ze averechts.

Zo merkt ze bijvoorbeeld dat collega’s haar allerlei privileges toedichten die ze helemaal niet heeft, zoals meer tijd voor onderzoek. Leidinggevenden laten dat beeld bestaan en gebruiken het volgens Täuber zelfs om vrouwelijke wetenschappers vervolgens te benadelen ten gunste van mannen. Ook merkt ze afgunst bij collega’s over de snelle carrière van de vrouwen. Onterechte afgunst, zegt ze, want de vrouwen kwamen binnen met bovengemiddelde werkervaring en bewezen kwaliteiten.

Het artikel wordt haar niet in dank afgenomen en de relatie met haar faculteit Economie en Bedrijfskunde (FEB) verslechtert snel. Leidinggevenden voelen zich beschuldigd van discriminatie.

‘Wat heel verbijsterend is, is dat ik volstrekt tegenovergestelde reacties kreeg op het rapport. Er zijn faculteiten die direct hun eigen gendergelijkheidsbeleid tegen het licht hebben gehouden: laten we eens kijken of wij dit per ongeluk ook doen en hoe we dat kunnen voorkomen. Terwijl mijn eigen faculteit zegt: jij spoort totaal niet. En feit blijft wel: die kant heeft de macht over mijn carrière.’

Täuber blijft zich in de jaren daarna inzetten voor sociale veiligheid en samen met Young Academy Groningen (YAG) brengt ze in 2021 een rapport uit. Daarin staan interviews met 26 medewerkers die te maken hebben gehad met intimidatie, discriminatie, machtsmisbruik en pesten. Hoe kan het nou dat universiteiten zo kwetsbaar blijken voor dit wangedrag? Täuber wijt het aan de hiërarchische structuur.

‘De universiteit is een totaal ongelijkwaardige organisatie: je leidinggevende kan jouw carrière maken of breken. Dat is één persoon. Je kan vijftien jaar in je werk steken, totdat die persoon zegt: ik vind het toch niet zo goed samenwerken met jou. Voordat je het weet zit je op een exit-traject.’

Het probleem is volgens Täuber dat voorbeelden van sociale onveiligheid tot nog toe werden behandeld als incidenten. ‘Dan vraagt zo’n rechter aan mij hoe ik gediscrimineerd ben. Dan leg ik dat uit en dan kunnen mensen zeggen: dat klinkt wat triviaal. Dat is ook zo, want je kunt als individu de structurele ongelijkheid nooit laten zien.’

Juist daarom zijn de rapporten die de laatste jaren verschenen zo belangrijk, zegt Täuber, met talloze voorbeelden. ‘Vrouwen die geen promotie krijgen, omdat ze de leiderschapskwaliteiten niet zouden hebben, terwijl ze niet mee mochten doen aan een leiderschapstraining. Wat we ook vaak zien is dat het uitgebreid wordt gevierd als mannelijke collega’s een beurs binnenhalen. Haalt een vrouw diezelfde beurs binnen, dan wordt het een klein verhaaltje in een hoekje. Het lijken kleine dingetjes, maar in een carrière van jaren is het opgetelde effect groot.’

Nog iets: de publicatiedruk. Wetenschappers kunnen alleen carrière maken als ze onderzoek doen en daar ook over publiceren. Maar wat als je zoveel onderwijs moet geven dat je op achterstand raakt met publiceren? ‘Dan word je klem gereden, want je komt én hier niet verder, maar je maakt voor andere universiteiten ook geen kans meer. Dat is heel wrang.’

Met al die rapporten in de hand is het al helemaal onvoorstelbaar dat ze de laan uit is gestuurd, vindt Täuber. ‘Wij weten precies wat de patronen zijn, wij weten precies wat de problemen zijn. Discriminatie is verboden, dus je moet ingrijpen. Maar als je de slachtoffers van dit soort toestanden wegstuurt en de daders beschermt, dan wil je gewoon niet.’

Täuber, lid van een adviescommissie voor het ministerie van OCW over deze problematiek, pleit al langer voor landelijk ingrijpen. Ze wil dat alle universiteiten gegevens aanleveren om discriminatie verder bloot te leggen.

‘Wie maakt carrière aan die universiteiten, waarom, hoe lang doen verschillende mensen over een carrière. Gegevens als man, vrouw, leeftijd, gender; die zijn objectief. De privacywetgeving wordt steeds als bezwaar aangehaald, maar op vrijwillige basis kan je alles vragen.’

Volgens Täuber moet er een landelijke ombudsman komen, die ook kan helpen patronen te herkennen. ‘En het is een plek waar mensen veilig melding kunnen maken, zonder bang te hoeven zijn voor repercussies op de eigen universiteit.’ In de tussentijd moet de RUG alle conflicten die nu spelen laten beoordelen door een onafhankelijke commissie. ‘Schoon schip maken door mensen die er verstand van hebben.’

Het allerbelangrijkst is voor haar een hervorming van de universitaire organisaties: minder hiërarchie en minder afhankelijkheid van één leidinggevende. ‘Dat is in andere landen al zo.’

Zou haar ontslag tot iets goeds kunnen leiden, gezien alle commotie? ‘Ik denk dat er nu al wat goeds uit is gekomen. De aandacht is landelijk nu heel groot en ook internationaal kijken collega’s mee. We moeten een discussie voeren over wat sociale veiligheid is. Want het interessante is: als jij tot de normgroep hoort, dan voel jij je nooit onveilig. Wat ik zou willen is dat mensen zich daar bewust van zijn, in plaats van te zeggen: ik ervaar het niet zo, dus jij hebt niet gelijk.’

Vooralsnog heeft Täuber aan het kortste eind getrokken. Zij is degene die werkloos thuis zit. Hoewel, werkloos voelt ze zich niet. ‘Alleen betaalt mij niemand meer voor dat werk dat ik doe. Ik blijf onderzoek doen, papers schrijven en promovendi begeleiden. Dat zijn mensen die van mij afhankelijk zijn en die kunnen toch onmogelijk de dupe worden van het feit dat ik weg moet.’

Täuber, afkomstig uit Oost-Duitsland, sluit af met een uitdrukking uit haar moedertaal. ‘Am Ende wird alles gut, und wenn es noch nicht gut ist, dann ist es noch nicht das Ende.’