De superbatterij is bezig met een onstuitbare opmars

Denk aan batterijen ter grootte van een 12 meter lange zeecontainer. Soms tientallen bij elkaar, met daarbij allerlei randapparatuur zoals transformatoren en omvormers. En omdat de containers vanwege de (brand)veiligheid niet hutje-mutje naast elkaar gezet kunnen worden, neemt een doorsnee batterijproject van zo’n 50 megawatt al gauw meer een half voetbalveld in beslag.

Maar veel groter kan ook. Bij beheerder van het hoogspanningsnet TenneT liggen aanvragen voor de bouw van projecten van 250 megawatt. Dat zijn volgens energie-expert Jan Willem Zwang zo’n veertig zeecontainers. ‘Voetbalvelden vol’, zegt Zwang.

En reken maar dat het eraan komt, zegt consultant Zwang. Hij heeft het aantal aanvragen voor batterijprojecten geïnventariseerd bij netbeheerders TenneT, Enexis, Stedin en Liander, die de batterijen aansluiten op het elektriciteitsnet.

Zij hebben het aantal projectplannen voor elektriciteitsopslag landelijk zien exploderen tot zo’n vijfhonderd. Bij elkaar is dat voor 34 gigawatt aan aanvragen, vergelijkbaar met wat ruim vierduizend grote windmolens aan stroom kunnen leveren. ‘Dit gaat heel groot worden’, aldus Zwang.

Batterijen zijn een interessante optie geworden nu er steeds meer stroom van zon en wind komt. In 2022 is de stroomopbrengst van deze bronnen gestegen naar een derde van de totale elektriciteitsproductie. Een aandeel dat naar verwachting met nog tientallen procenten zal stijgen.

Reken daarbij het tekort aan capaciteit op de elektriciteitsnetwerken. Een batterij is dan een slimme oplossing om op dagen met veel zon en wind piekstroom op te slaan. En om die weer te gebruiken wanneer zon en wind afwezig zijn. Nu schakelen gas- en kolenenergiecentrales dan bij, maar met batterijen hoeft dat niet, of in elk geval minder.

De meeste aanvragen liggen bij TenneT, waar alle batterijplannen terechtkomen met een vermogen van meer dan 100 megawatt. ‘TenneT heeft zeker al vier offertes afgegeven voor projecten tussen de 125 en 250 MW’, zegt Zwang. 'Die initiatieven zitten dus in een vergevorderd stadium.’

Nadat Zwang zijn onderzoek heeft afgerond is bij TenneT het aantal ingediende aanvragen alleen maar verder toegenomen met een omvang van zo’n 43 gigawatt.

Enexis, beheerder van het regionale stroomnet in onder meer Groningen en Drenthe, heeft momenteel 180 aanvragen in behandeling, waarvan zeventien in Groningen voor in totaal 500 megawatt. De netbeheerders zelf mogen overigens zelf geen batterijen plaatsen omdat dat buiten hun wettelijke taak valt.

In Groningen lopen zonneparkbedrijven als Solarfields en Powerfield voorop bij de ontwikkeling van superbatterijen. Beide bedrijven exploiteren samen zo’n dertig zonneparken, vooral in Noord-Nederland. Omdat hier verhoudingsgewijs veel zonneparken zijn én omdat de drukte op het regionale elektriciteitsnet door capaciteitsgebrek hier groot is, is energieopslag in batterijen hier extra interessant.

’Bij elk toekomstig zonnepark komt standaard een batterijopslag. En ook bij bestaande parken onderzoeken we installatie van batterijen’, zegt Jan Martijn Buruma, bij Solarfields in Groningen onder meer verantwoordelijk voor de 'slimme netwerken'.

Batterijen worden een onmisbaar onderdeel in de energietransitie, denkt Buruma. ‘Hoe precies en waar en wanneer, dat moet zich nog uitkristalliseren.’

Solarfields heeft onlangs een eerste batterij van 5 megawatt in gebruik genomen bij een zonnepark in Terneuzen. ‘We leren er veel van’, aldus Buruma. ‘We beginnen klein, het is een proefproject. We merken dat er nog wel onzekerheden zitten in de business case en ook technisch zijn er bij de integratie met zonneparken uitdagingen.’

Solarfields werkt daarnaast aan bouw van zogeheten systeembatterijen. Dat zijn op zichzelf staande batterijparken die louter worden gebouwd om pieken en dalen in het stroomnet op te vangen. Buruma: ’Dat zijn veelal grotere projecten van 100 megawatt of meer die rechtstreeks op het hoogspanningsnetwerk van TenneT worden aangesloten.’

Waar Solarfields deze grootschalige batterijparken plant, wil Buruma (nog) niet zeggen. Dat geldt niet voor het project Avermieden, in de gemeente Oldambt

’Daar ontwikkelen we een privaat net’, legt Buruma uit. ‘Netbeheerder Enexis heeft er geen capaciteit vrij op het elektriciteitsnet. Wij willen er de stroom van meerdere zonneparken verzamelen op een eigen schakelstation, gecombineerd met een batterij. Een kabel van acht kilometer brengt de stroom naar het hoogspanningsnet van TenneT, bij Meeden.’ Solarfields werkt aan een vergelijkbaar plan bij de Eemshaven.

In het landschap zullen de batterijen weinig opvallen, stelt Buruma. ‘Ik denk dat ze beter en slimmer in te passen zijn dan zonne- of windparken. Ik verwacht dat batterijen veel geplaatst worden waar al infrastructuur is zoals bij schakelstations en bij zonneparken.’

Powerfield werkt concreet aan twee batterij-initiatieven bij zonneparken, in Valthermond en Wanneperveen. Het bedrijf is gevraagd naar hun verdere plannen in deze regio. Powerfield laat weten ‘geen interesse’ te hebben in beantwoording van vragen hierover. ‘Het past niet binnen onze communicatiestrategie.’

Voor de zonnepark-exploitanten zijn batterijen financieel interessant omdat ze de opbrengsten van een zonnepark verhogen, want ook als de zon niet schijnt kan de exploitant vanuit de batterijen stroom aan het net leveren.

Netbeheerders betalen de zonnepark-exploitanten bovendien een vergoeding voor het opvangen van de schommelingen in het stroomnet. Energie-expert Zwang schat de terugverdientijd van investeringen in een batterijproject op zo’n vijf jaar. ‘Maar ik ken projecten waar dat aanzienlijk korter is.’

Dat geldt volgens Zwang bijvoorbeeld voor bedrijven die vanwege tekort aan ruimte op het net geen aansluiting kunnen krijgen. Met een batterij kunnen ze dat probleem oplossen en bijvoorbeeld wel een extra machine in gebruik nemen.

Die vijfhonderd aanvragen die de netbeheerders nu hebben ontvangen, zullen zeker niet allemaal van de grond komen, benadrukken Zwang en ook de netbeheerders zelf. Veel van de plannen zitten in de fase van informatieaanvraag. Bedrijven vragen volgens TenneT en Enexis vanuit zekerheidsoverwegingen gewoon zoveel mogelijk aan en zien dan wel wat er afvalt.

Zwang relativeert dan ook de 34 gigawatt aan vermogen dat aan aanvragen op de plank ligt. Gemiddeld verbruikt Nederland circa 13 gigawatt op een dag’, legt Zwang uit: ‘Wil je elektriciteitsverbruik goed spreiden dan is rond de 11 gigawatt aan batterijvermogen waarschijnlijk optimaal.’

TenneT schat dat ongeveer een kwart van alle aanvragen de batterijen ook daadwerkelijk worden geïnstalleerd. ‘We overleggen nu met de provincies over de beste plekken voor de batterijen’, aldus een woordvoerder van TenneT. ‘Je moet heel goed kijken waar zo'n batterij toegevoegde waarde heeft op het net. Wanneer je ze zomaar overal neerzet, zoals bij de zonneparken is gebeurd, dan zal het juist meer opstoppingen veroorzaken.’