Lees terug: Kamerdebat gasrapport: 'Overheid én Kamer hebben gefaald'

De commissieleden tijdens het Kamerdebat
De commissieleden tijdens het Kamerdebat © Sem van der Wal/ANP
De Tweede Kamer debatteerde woensdag over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen.
Een samenvatting van het debat vind je in ons liveblog hieronder.
De laatste update staat bovenaan.

18.00: 'Koeweit van Europa'

Pepijn van Houwelingen (FVD) stelt dat er nog 500 tot 700 miljard kuub gas in de Groninger bodem zit. ‘Groningen zou het koeweit van Europa kunnen zijn’, zegt hij. Het Kamerlid vindt dat het gasveld open moet blijven.
Hij vraagt aan overige Kamerleden: ‘Hoe onveilig is de gaswinning in Groningen eigenlijk? Er is niemand overleden aan de gevolgen van de gaswinning. Sterker nog: er is geen huis direct na een beving ingestort', betoogt hij.
Collega-Kamerleden reageren fel: ‘Wat is dit een totaal van de werkelijkheid losgezongen bijdrage’, zegt Nico Drost (CU). Ook Henk Nijboer stoort zich aan de bijdrage: ‘Het lijkt wel of meneer Van Houwelingen nog nooit in Groningen is geweest.’

17.55: Druk in aardgasveld op peil houden

Joost Eerdmans (JA21) stelt dat ‘de balans zoek was’. Volgens hem kreeg ‘Nederland de lusten en Groningen steeds vaker de lasten’.
‘Meermaals is vandaag gezegd dat er een ‘ereschuld’ ingevuld moet worden. Wat is nu die ereschuld en hoe moet die worden ingevuld?’, vraagt Eerdmans zich hardop af.
Ook wil het Kamerlid van de commissie weten of het mogelijk is om de druk in het aardgasveld op peil te houden. Het zou een ‘dempende werking’ hebben.

17.30: Warme woorden omzetten in daden

Chris Stoffer van de SGP vraagt zich ook af of er niet eerder zou zijn ingegrepen als Groningen dichter bij de Randstad had gelegen. Hij geeft een compliment aan staatssecretaris Hans Vijlbrief, die geregeld kantoor houdt in Groningen. ‘Maar de Groningers hebben niet alleen iets aan warme woorden. De versterkingsoperatie verloopt stroef. Hoe zetten we die warme woorden om in daden?’
‘Langjarige investeringen in de regio moeten ervoor zorgen dat de regio echt mee kan gaan doen’, gaat hij verder. Stoffer wil daarover samen met de regio afspraken maken. ‘Zodat de Groningers niet alleen de lasten hebben, maar ook de lusten. De Groningse commissaris van de Koning Paas had het over een ‘schandalig royale compensatie’. Dat moeten we laten zien.’
Kamerlid Wybren van Haga heeft nog een vraag voor Stoffer, die civiel ingenieur is. ‘Kan in Groningen veilig gas worden gewonnen?’ Stoffel: ‘Technisch kan dat, maar volgens mij hebben we eerst de harten van Groningers te repareren. Als dat ooit voor elkaar is, kunnen we kijken naar techniek.’
Liane den Haan van Fractie Den Haan denkt dat de problemen terug te voeren zijn tot een ‘gebrek aan communicatie, uitvoering en betrokkenheid’. Ze vindt dat er partijoverstijgend gewerkt moet worden in het belang van de Groningers.

17.25: 'Gaswinning hervatten'

Vlak voordat Kamerlid Wybren van Haga zijn betoog start, stapt een delegatie raadsleden uit de gemeente Midden-Groningen op. De publieke tribune, die op sommige momenten vol zat, is nu nog voor een kwart gevuld.
Van Haga begint zijn betoog met dat het Kabinet moet aftreden. Het Kamerlid onderschrijft de conclusies van de enquêtecommissie, maar vraagt zich af waarom er gestopt moet worden met de gaswinning. Volgens hem is het technisch mogelijk om gas te blijven winnen.
‘Vijlbrief zegt dat er nog 450 miljard kuub in het gasveld zit’, zegt Van Haga. ‘Daarvan zouden alle Nederlanders, ook Groningers, kunnen profiteren.’ Hij besluit zijn betoog dat het in ‘belang van Nederland’ is dat het Groninger gasveld open blijft.
Waren de bevingen in Scheveningen geweest, dan hadden we dit debat veel eerder gevoerd
Pieter Omtzigt

17.00: Omtzigt wil nieuw kiesstelsel

Pieter Omtzigt van Lid Omtzigt wil het vooral hebben over de rol van Kamerleden. 'We hadden kritischer kunnen zijn en beter kunnen luisteren, waarmee heel veel leed voorkomen had kunnen worden.’
Omtzigt stelt een retorische vraag: 'Is het niet bij uitstek een taak voor Kamerleden die uit het gebied komen om met de portefeuille op de tafel te slaan?’
De Groningse PvdA'er Henk Nijboer reageert daarop: 'Ik wil verre van mij werpen dat ik de afgelopen tien jaar niks voor Groningen heb kunnen betekenen. Of dat ik niks durfde. Ik heb mij met ziel en zaligheid ingezet.'
Omtzigt vraagt aan de commissieleden van de regeringspartijen of zij de vrijheid hebben om zonder last van de regering tot een eindafweging te komen. Het Kamerlid betwijfelt of ons huidige politieke systeem opgewassen is tegen de druk die wordt uitgeoefend op Kamerleden. 'Wanneer die druk er komt, doen we met z’n allen net alsof die er niet is. Ik ga u nu vertellen: die druk is er, en hoe!' Volgens hem kan het 'grote problemen opleveren' als je fundamenteel vindt dat het beleid anders moet.
Omtzigt pleit voor het invoeren van een ander kiesstelsel. 'Een stelsel waarbij de lokale afdelingen iemand naar Den Haag sturen. De vraag is dan of Groningen en Drenthe één district zouden zijn, maar dan kom ik op de techniek.' Met zo'n stelsel is er volgens Omtzigt een betere regionale verdeling. Want 'de diversiteit van de regio’s is onder de maat. Dat heeft meegespeeld in dit dossier. Waren de bevingen in Scheveningen geweest, dan hadden we dit debat veel eerder gevoerd.'
Omtzigt stelt vast dat het nu de rechter is die de gaten opvult die volksvertegenwoordigers laten liggen.
Ik snap dat Groningers zeggen: eerst zien, dan geloven
Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren

16.00: Limburgse taferelen

Kamerlid Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren woont zelf in Limburg. 'Daar is nog steeds schade die direct een gevolg is van de mijnbouw destijds. Hoe is het mogelijk dat het kabinet geen les heeft getrokken uit het verleden?', vraagt hij zich af.
In Limburg zijn er, vijftig jaar na het sluiten van de mijnen, nog steeds mensen die schade oplopen en rechtsopvolgers geven niet thuis. Wassenberg: 'Ik ben bang dat zo’n scenario in Groningen niet ondenkbaar zal zijn. Wat als de NAM in andere handen valt? Hoe voorkomen we dat Groningers in eindeloze procedures terechtkomen, wat nu in Limburg gebeurt?’
Wassenberg vindt dat de Kamer haar macht serieuzer moet nemen. 'Moet de Kamer, inclusief de coalitiepartijen, niet veel eerder consequenties verbinden aan het herhaaldelijk negeren van de Kamer? Blaf niet alleen, maar bijt ook als dat nodig is’.
Over premier Rutte zegt het Kamerlid: 'Terwijl de ramp in Groningen zich voltrok terwijl hij minister-president was, stond Rutte erbij en kijk hij ernaar. Of beter gezegd: hij keek er niet naar.'
Wassenberg heeft de 'hartstochtelijke wens' dat commissie een omslagpunt vormt, 'maar ik snap dat Groningers zeggen: eerst zien, dan geloven.'

15.50: Plan van de regio

Agnes Mulder (CDA) begint als eerste over het plan dat de provincie Groningen en gemeenteraden hebben opgesteld als reactie op de bevindingen van de enquêtecommissie. Met een pamflet in de hand, dat in theater de Molenberg in Delfzijl wereldkundig werd gemaakt, deelt ze het plan van de regio.
‘Ik wil dat plan met u delen, zodat ook het Kabinet hier op in kan gaan’, legt ze uit. Ze stelt dat de conclusies van het rapport ‘snoeihard’ zijn. ‘Het is erkenning van het leed waarop Groningen al zo lang wachten’.
Het Kamerlid vindt dat er naar de regio geluisterd moet worden. ‘Laat niet alles door Den Haag bepalen’, stelt ze. Ook moet volgens haar gestopt worden met de ‘juridische benadering’ van schadeherstel. ‘Meer maatwerk, makkelijker en menselijker’.
Een te groot deel van het geld dat bestemd is voor herstel, gaat naar beoordelingsbureau’s, vindt Mulder. Op dit moment lopen taxatiekosten al snel in de duizenden euro’s, ook al is de schade maar een paar duizend euro. ‘Hoe kan het systeem van wantrouwen worden vervangen door een systeem van vertrouwen?’, vraagt ze aan de commissie.

'Amerikaanse toestanden'

Ernst Boutkan (Volt) spreekt vandaag voor het eerst in de plenaire zaal van de Tweede Kamer, een zogenaamde maidenspeech. Hij besluit dat te doen zonder de gebruikelijke felicitaties en bloemen uit ‘respect voor de Groningers’.
Volgens hem is de situatie in Groningen te vergelijken met ‘Amerikaanse toestanden’. ‘Winst boven welzijn, transparantie recht van inspraak. Als je dat accepteert, handel je niet meer als overheid maar als een bedrijf’, aldus Boutkan.
Een hele generatie groeit op met een cynische blik op de overheid
Suzanne Kröger van GroenLinks

15.00: De rol van het grote geld

Suzanne Kröger van GroenLinks heeft het vooral over de belangen van Groningers die het hebben afgelegd tegen de belangen van het grote geld. Ze noemt een voorbeeld van een gedupeerde die tegenover drie advocaten van de Amsterdamse Zuidas en een advocaat van de Staat kwam te staan. 'Het huis van de gedupeerde was total loss, waarop een van de advocaten van de Zuidas zei: Wie zegt mij dat er niet een achtergebleven granaat uit de Tweede Wereldoorlog is afgegaan? Die juridische realiteit heeft mensen kapotgemaakt', aldus Kröger.
Het Kamerlid wil weten hoe de commissie kijkt naar de relatie tussen de overheid en het grote geld. 'Was de overheid grenzeloos naïef of was het financieel belang zo groot dat gelijkwaardigheid niet eens werd nagestreefd en welke les moeten we hieruit trekken voor de toekomst?'
Kröger vraagt ook aan de commissie hoe de ereschuld aan Groningen moet worden ingelost. Ze noemt als voorbeeld een jongen die ze sprak in Appingedam. Hij zet zich in voor een skatebaan in zijn buurt. 'Het gaat niet om grote projecten, maar om projecten dichtbij met een menselijke maat. Het dorp moet weer van die jongeren worden. Een hele generatie groeit op met een cynische blik op de overheid: 'Die is er toch niet voor mij'. Volwassenen hebben nog een herinnering aan wat de overheid voor hen betekende, maar hoe maken we dat deze jongeren zich weer volwaardige burgers voelen?'
Kröger geeft tot slot haar mening over partijen in de Tweede Kamer die vinden dat de gaskraan wel weer open kan. 'Het is volstrekt gevoelloos en ongepast.' Ze vraagt de commissie daarom de veiligheidsrisico's van winning nog eens goed duidelijk te maken.
Dit is een VVD-probleem
Alexander Kops van de PVV

14.20: VVD krijgt kritiek: ‘Opstappen!’

Ook de derde coalitiepartij die aan de beurt is, de VVD, krijgt felle kritiek van de oppositie. Volgens de SP en de PVV moet de partij veel kritischer zijn op zichzelf, omdat de liberalen jarenlang aan het roer hebben gestaan als het gaat om de gaswinning in Groningen.
‘U heeft de Groningers kapotgemaakt. U wist het en dat heeft u bewust gedaan’, zegt Kops (PVV) tegen VVD-Kamerlid Jeroen van Wijngaarden. ‘Wiebes en Kamp hebben er een puinhoop van gemaakt, allemaal onder leiding van VVD’er Rutte. Dit is een VVD-probleem.’
Kops trekt de vergelijking met de toeslagenaffaire, waarbij ook sprake was van ‘ongekend systeemfalen’ en het kabinet opstapte. Volgens de PVV’er is de conclusie na dit rapport hetzelfde: ‘Opstappen!’ Van Wijngaarden wil daar niets van weten: ‘Dat is niet aan de orde in dit debat.’
Vlak voor de discussie met de PVV liet Van Wijngaarden weten dat zijn partij de aanbevelingen van de enquêtecommissie wil overnemen: ‘Het IMG en de NCG moeten anders georganiseerd worden. De aansprakelijkheid loslaten en uitgaan van vertrouwen.’

13.00: Schorsing

Het debat is geschorst tot 13.30 uur.

12.30: Geen concreet antwoord van D66

Faissal Boulakjar (coalitiepartij D66) krijgt er van langs van verschillende oppositiepartijen. Kamerleden Pieter Omtzigt, Sandra Beckerman (SP), Liane den Haan en Alexander Kops (PVV) willen van het Kamerlid weten wat zijn partij anders zou hebben gedaan om de problemen in Groningen te voorkomen.
Boulakjar geeft daar geen concreet antwoord op. Hij verzandt in algemeenheden als: ‘Dat is een blijvende zoektocht voor ons allemaal. Dat we scherp blijven, dat we informatie blijven eisen.’ Hij heeft vrijwel geen kritiek op zijn eigen rol en die van zijn partij (D66), die inmiddels sinds 2017 in het kabinet zit.
Boulakjar vindt dat er meer geïnvesteerd moet worden in de jongeren die nu opgroeien in de provincie Groningen. ‘Kinderen die vlak voor de beving van Huizinge geboren zijn, gaan straks naar de middelbare school. Zij weten niet beter dan dat aardbevingen, onveiligheid en onzekerheid onderdeel zijn van hun leven.’
Boulakjar stelt daarbij dat de plannen van Groningers centraal moeten staan. ‘Ook de GBB en het Groninger Gasberaad hebben een goede reactie gegeven’, stelt het Kamerlid.
Verder wil de partij dat inwoners van Groningen met voorrang geholpen worden om een einde te maken aan de energiearmoede. ‘De regio die Nederland van energie heeft voorzien - eerst door turf en daarna door gas - kunnen we niet in de kou laten staan’, aldus Boulakjar.

11.45: De toekomst van de 'olies'

Nico Drost (ChristenUnie) heeft een plaat van de kerk in Loppersum meegenomen. Die kerk staat in de steigers vanwege bevingsschade. Tijdens de presentatie van het rapport van de enquêtecommissie was Drost in die kerk en hij zag tranen; niet van verdriet maar van erkenning. Dit was overigens de eerste keer dat Drost in Groningen was. Hij zegt zich daar voor te schamen. ‘Ergens dacht ik altijd: het komt wel goed, maar het was echt erg. Het is daar faliekant misgegaan.’
Drost met de plaat van de kerk in Loppersum
Drost met de plaat van de kerk in Loppersum © Sem van der Wal/ANP
Drost wil van de commissie weten hoe zij de rol van de oliemaatschappijen in de toekomst ziet. ‘Kun je met die bedrijven nog een betrouwbare samenwerking aangaan’, vraagt hij zich af. Tegelijk wil hij weten ‘hoe we die olies betrokken houden tot het einde van de rit’, aangezien de gevolgen van de gaswinning nog jaren merkbaar zullen zijn.
Het Kamerlid is benieuwd waarom de commissie milder oordeelt over de rol van de minister-president dan over bijvoorbeeld die van de minister van Economische Zaken. ‘Hij heeft niet ingegrepen. Kunt u ingaan op zijn rol van 2012 tot nu?’
Over de Kamer zegt Drost: ‘Die heeft meermaals niet doorgebeten waar dat wel moest.’
Drost zet vraagtekens bij de juridische constructie met een stille maatschap, waarbij de baten van de gaswinning vooral naar de Staat gingen. ‘Trekt de commissie de conclusie dat deze geheime constructie er nooit had mogen zijn?
Het Kamerlid wil opheldering over het ‘rookgordijn van de leveringszekerheid’. ‘Er was slechts één ambtenaar met een geologische achtergrond. Hoe is dat gebrek aan kennis ontstaan?’
Tot slot wil Drost van de commissie weten hoe het roer definitief om kan voor de jongeren in Groningen.

11.35: Schorsing

Het debat is voor vijf minuten geschorst.

11.00: Emotie

Het Groningse SP-Kamerlid Sandra Beckerman komt met een emotioneel betoog. Haar stem trilt als ze de winning van 54 miljard kuub in 2013 aanhaalt, het hoogste niveau in jaren. Uit het rapport bleek dat dit niet nodig was.
‘Onze veiligheid is opgeofferd voor winstbelangen. Er kon twintig miljard kuub minder gas gewonnen worden, terwijl ons door de politiek werd verteld dat een oma in de kou zou komen te zitten. Dat is kritiek op de opeenvolgende kabinetten Rutte’, zegt Beckerman.
Ze krijgt een traan in haar ogen als ze vertelt over een gezin dat vastzit tussen schadeherstel (IMG) en versterking (NCG). ‘Tussen beide instituten zit een gezin klem. Dit systeemfalen kun je alleen veranderen met een fundamenteel andere aanpak.’
Beckerman heeft ook kritiek op de Tweede Kamer zelf. Die had volgens haar eerder moeten ingrijpen: ‘De Kamer heeft het laten gebeuren en relatief weinig kunnen betekenen voor de Groningers. De Tweede Kamer heeft gefaald.’
Pieter Omtzigt vraagt aan Beckerman wat er zou moeten veranderen om dit te voorkomen. Beckerman: 'Coalitiebelangen zijn heel vaak boven de belangen van Groningers gegaan. Alle aanbevelingen zijn hier al eens voorgesteld. Maar coalitiebelangen zorgden ervoor dat die telkens niet door zijn gegaan. Je zou moeten stemmen zonder last of ruggespraak.’

10.41: Overheidsfalen

Caroline van der Plas stelt dat de overheid op meerdere vlakken heeft gefaald. ‘Veel mensen, ook hier in de Tweede Kamer, stonden erbij en keken ernaar’, betoogt ze.
Volgens haar zou de centrale vraag dan ook moeten zijn: ‘Hoe heeft het zo ver kunnen komen?’ Volgens haar gaat de commissie niet in op de vraag of de Tweede Kamer de gebeurtenissen in Groningen had kunnen voorkomen. ‘Is dit niet een gemiste kans? Elke debataanvraag die ik hierover doe, wordt opzij geschoven’, stelt het Kamerlid.
Ook Van der Plas wil, net als Nijboer, dat de enquêtecommissie een hardere conclusie trekt over het functioneren van minister-president Mark Rutte. ‘De minister-president is de enige van alle betrokkenen in het kabinet die er al die jaren met de neus bovenop heeft gezeten.’

10.30: 'Puinhoop'

De tweede spreker is Alexander Kops van de PVV. Hij concludeert dat er een ‘patroon is van falende bewindspersonen van de VVD’. Hij doelt daarmee op de toenmalige ministers Kamp en Wiebes van Economische Zaken en op premier Rutte. ‘Ze hebben er allemaal een puinhoop van gemaakt.’
Volgens Kops gaan de aanbevelingen van de enquêtecommissie niet ver genoeg. De commissie adviseert dat het schadeloket (IMG) en de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) in stand moeten blijven. Volgens Kops moet er één organisatie komen om de problemen in Groningen op te lossen. ‘Waarom kunnen we deze fout, die we allemaal erkennen, niet recht zetten?’

10.15: Het debat begint

Het Groningse Kamerlid Henk Nijboer (PvdA) is de eerste spreker. Hij begint zijn betoog met een persoonlijke anekdote. Hij is opgegroeid in Ten Boer en zijn huis staat er inmiddels niet meer.
Nijboer is te spreken over de conclusies van de enquêtecommissie, maar constateert ook dat visie ontbreekt: ‘Je moet visie hebben voor een dorp. Waar komt de school? Die visie zie ik nog niet terug in de aanbevelingen’, stelt hij.
Ook wil hij dat de enquêtecommissie een hardere conclusie trekt over het geheugen van minister-president Mark Rutte (VVD). Hij stelde tijdens de verhoren dat hij zich pas in 2017 realiseerde wat er aan de hand is in Groningen. Volgens Nijboer is dat ‘ongeloofwaardig’.
Daarnaast constateert Nijboer dat de Kamer onjuist is geïnformeerd op het moment dat de gaswinning is verhoogd naar 54 miljard kuub. ‘Dit had voorkomen kunnen en moeten worden door het kabinet en de Kamer. Beide hebben het tij niet gekeerd en dat is bijzonder ernstig’, betoogt Nijboer.
De publieke tribune met onder anderen burgemeester Koen Schuiling van Groningen (rechtsonder), wethouder Annalies Usmany-Dallinga van Eemsdelta (tweede van rechts op onderste rij) en commissaris van de Koning René Paas (linksonder)
De publieke tribune met onder anderen burgemeester Koen Schuiling van Groningen (rechtsonder), wethouder Annalies Usmany-Dallinga van Eemsdelta (tweede van rechts op onderste rij) en commissaris van de Koning René Paas (linksonder) © ANP

10.12: Groningers op de tribune

Op de publieke tribune zitten verschillende bestuurders uit Groningen, onder wie burgemeester Koen Schuiling van Groningen en commissaris van de Koning René Paas. Ook wethouder Annalies Usmany-Dallinga van de gemeente Eemsdelta is erbij, net als een aantal raadsleden uit de gemeente Midden-Groningen.

10.10: Hoe ziet de dag eruit?

Kamerleden hebben 236 vragen gesteld over het rapport van de enquêtecommissie. Op die vragen heeft de commissie schriftelijk geantwoord. De vragen en antwoorden vormen, samen met het rapport, de basis voor het debat.
Het Kamerdebat begint om 10.15 uur en duurt naar verwachting tot 18.00 uur.
Je kunt het debat volgen via dit liveblog op onze website en app en via de livestream van de Tweede Kamer.