Kamer velt in gasdebat snoeihard oordeel over kabinet, maar ook over zichzelf

Op de publieke tribune in Den Haag zaten meerdere Groningse bestuurders, onder wie burgemeester Koen Schuiling van Groningen en commissaris van de Koning René Paas. Ook bestuursleden van de Groninger Bodem Beweging waren erbij.

De commissie concludeert in haar eindrapport dat premier Rutte de problemen in Groningen heeft onderschat en te weinig heeft bijgedragen aan een oplossing, maar ze verbindt daar geen politieke conclusies aan. Het Groningse PvdA-Kamerlid Henk Nijboer is daar teleurgesteld over. 'Het blijft nu bij een vaststelling, maar het is ook aan een enquêtecommissie om oordelen te geven', vindt hij.

Ook Nico Drost van regeringspartij ChristenUnie vraagt de commissie meer te zeggen over de rol van premier Rutte. 'Kiest u bewust voor mildere bewoordingen in uw rapport?', vraagt hij aan de commissieleden.

De premier heeft verklaard dat hij zich pas in 2018 bewust werd van de woede in Groningen. Dat vindt Nijboer 'ongeloofwaardig'. Ook het Groningse SP-Kamerlid Sandra Beckerman heeft daar grote twijfels bij. 'Je hebt oog in oog gestaan met mensen die door opeenvolgende kabinetten onder jouw leiding de vernielingen in zijn geholpen', stelt zij.

BBB-leider Caroline van der Plas gelooft evenmin dat Rutte geen weet had van de ‘ramp die zich voltrok’ in het aardbevingsgebied. Zij wijst erop dat de premier al in 2017 in een televisie-uitzending geconfronteerd werd met woedende Groningers. 'En dan kom je er pas begin 2018 achter waaróm ze zo boos zijn? Onder welke steen leef je dan?'

Voor PVV'er Alexander Kops staat vast dat Rutte 'als een rode draad door het drama in Groningen' loopt. 'Dit is een VVD-probleem', vindt hij. Kops trekt de vergelijking met de toeslagenaffaire, waarbij ook sprake was van ongekend systeemfalen en het kabinet opstapte. Volgens de PVV’er is de conclusie na dit rapport hetzelfde: ‘opstappen!’

Maar dat is volgens regeringspartij VVD niet aan de orde in dit debat. Wel vindt Kamerlid Jeroen van Wijngaarden dat 'dit debat het keerpunt moet worden in hoe we met Groningen omgaan.' Hij geeft toe dat een deel van de schade niet meer te herstellen is. 'Niets kan de verloren tijd in de levens van mensen doen terugkomen. Tijd kun je niet compenseren.'

Premier Rutte is overigens zelf niet aanwezig bij het debat. Het debat met het kabinet volgt later.

Tijdens het debat wordt niet alleen stilgestaan bij de rol van Rutte. Verschillende Kamerfracties steken de hand ook in eigen boezem. 'De Tweede Kamer heeft het laten gebeuren', constateert Sandra Beckerman (SP) geëmotioneerd.

Ze krijgt bijval van BBB-leider Caroline van der Plas: 'Veel mensen, ook hier in de Tweede Kamer, stonden erbij en keken ernaar. Hoe is dat mogelijk?' Zij vindt dat de Kamer vaker stil zou moeten staan bij haar eigen functioneren.

CDA-Kamerlid Agnes Mulder erkent dat mede door toedoen van haar partij de versterkingsaanpak per dorp of per woonwijk van tafel is verdwenen. 'En daar heb ik grote spijt van.' Zij beschrijft hoe de Kamer probeerde het beleid bij te sturen, maar daar onvoldoende in slaagde. 'Ik heb daar ook in gefaald en dat vind ik vreselijk.'

Kamerlid Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren vindt dat de Kamer haar macht serieuzer moet nemen. 'Blaf niet alleen, maar bijt ook als dat nodig is’.

Zelf woont hij in Limburg waar, vijftig jaar na het sluiten van de mijnen, nog steeds mensen schade oplopen, 'en de rechtsopvolgers geven niet thuis.' Wassenberg is bang dat zo’n scenario ook in Groningen niet ondenkbaar zal zijn.

Coalitiepartners ChristenUnie en VVD erkennen specifiek de steken die hun eigen fracties hebben laten vallen. Net als velen in de politiek had Nico Drost (ChristenUnie) de problemen in Groningen niet altijd even scherp. 'Ik schaam me er ergens wel voor', zegt hij daarover. VVD'er Jeroen van Wijngaarden vindt dat zijn partij scherper had moeten zijn op veiligheid.

Maar de oppositie vindt de opmerkingen van Van Wijngaarden te mager. 'Écht, was dit het blokje zelfreflectie?!', vraagt Sandra Beckerman.

De parlementaire enquêtecommissie concludeert in haar verslag dat het de Tweede Kamer slecht lukte 'om door de coalitieafspraken heen te komen.'

Onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt vraagt op zijn beurt aan de commissieleden van de regeringspartijen of zij de vrijheid hebben om 'zonder last van de regering tot een eindafweging te komen'.

Hij pleit voor het invoeren van een ander kiesstelsel. 'Een stelsel waarbij de lokale afdelingen iemand naar Den Haag sturen. De vraag is dan of Groningen en Drenthe één district zouden zijn, maar dan kom ik op de techniek.'

Met zo'n stelsel is er volgens Omtzigt een betere regionale verdeling. Want 'de diversiteit van de regio’s is onder de maat. Dat heeft meegespeeld in dit dossier. Waren de bevingen in Scheveningen geweest, dan hadden we dit debat veel eerder gevoerd.'

Groep Van Haga en Forum voor Democratie (FVD) pleiten, zoals ze al langer doen, voor het openhouden van het Groninger gasveld. ‘Vijlbrief zegt dat er nog 450 miljard kuub in het gasveld zit’, aldus Van Haga. ‘Daarvan zouden alle Nederlanders, ook Groningers, kunnen profiteren.’ Pepijn van Houwelingen betoogt dat Groningen het 'Koeweit van Europa' zou kunnen zijn. Volgens hem is niemand in Groningen overleden aan de gevolgen van de gaswinning. 'Sterker nog: er is geen huis direct na een beving ingestort.'

Collega-Kamerleden reageren fel: ‘Wat is dit een totaal van de werkelijkheid losgezongen bijdrage’, zegt Nico Drost (CU). Ook Henk Nijboer (PvdA) stoort zich aan de bijdrage: ‘Het lijkt wel of meneer Van Houwelingen nog nooit in Groningen is geweest.’

De enquêtecommissie antwoordt de Kamer morgen (donderdag). Dat debat begin om 14.00 uur en is ook live te volgen via RTV Noord.