Kabinet biedt Groningen 22 miljard euro voor inlossen ereschuld

Een aanzienlijk deel, namelijk 12 miljard, is bedoeld voor schadeherstel en versterking in het Groningse aardbevingsgebied. Daarbij zegt het kabinet dat er ‘zo lang als nodig voldoende geld’ beschikbaar is voor schadeherstel en de versterking van huizen.

Het kabinet reageert hiermee op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie gaswinning Groningen. Die concludeerde twee maanden geleden dat geld altijd boven de belangen van Groningers ging. De gevolgen voor Groningen zijn volgens de commissie ‘rampzalig’.

Als reactie presenteren premier Rutte en staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) dinsdagmiddag in Garmerwolde vijftig maatregelen om Groningen er weer bovenop te helpen.

De afhandeling van schade wordt volgens het kabinet ‘milder, makkelijker en menselijker’. Dat is in lijn met de oproep van de enquêtecommissie.

- Het gebied waar bewoners niet hoeven aan te tonen dat schade is veroorzaakt door aardbevingen, wordt groter.

- Bij schades onder de 40.000 euro wordt niet meer gekeken wat de oorzaak is

- Het IMG krijgt een zogeheten 'knelpuntenpot' om ongelijkheid tegen te gaan, bijvoorbeeld aan de randen van het bevingsgebied waar het ene huis wel schade vergoed krijgt en het andere huis niet.

De aanpak van de versterking wordt over een andere boeg gegooid.

- Voortaan niet meer per huis, maar per straat, per buurt of per dorp. Daarmee gaat het kabinet terug naar de zogeheten ‘gebiedsgerichte aanpak’.

- De ongelijke behandeling van soortgelijke schadegevallen wordt ongedaan gemaakt.

- De bewonersbegeleiders van de Nationaal Coördinator Groningen krijgen per geval 50.000 euro, bedoeld om problemen op te lossen om de voortgang erin te houden.

- Inwoners krijgen een vergoeding van 2.500 euro per adres voor de tijd die zij kwijt zijn aan de versterking van hun woning. Dit geldt zowel voor huurders als voor eigenaren.

Het kabinet pakt de energiearmoede in het bevingsgebied aan. Huizen die nog versterkt moeten worden, worden geschikt gemaakt om aardgasvrij te worden gemaakt.

- Voor andere woningen komt extra geld om te verduurzamen en van het gas af te gaan, bovenop bestaande maatregelen.

- Om de uitvoering te waarborgen, legt het kabinet jaarlijks verantwoording af over de voortgang. Dat gebeurt in een ‘Staat van Groningen’. Daarnaast moet ieder half jaar in Groningen een gesprek plaatsvinden over de stand van zaken. Deze procedure wordt wettelijk vastgelegd.

Het kabinet erkent ook dat de aardbevingen niet alleen schade aan huizen hebben veroorzaakt, maar ook voor ‘langdurige negatieve gevolgen voor de gezondheid, het welzijn en de cohesie. Niet alleen bij volwassenen, maar ook bij jongeren. ‘Nieuw toekomstperspectief voor de regio vraagt daarom allereerst sociaal-maatschappelijke verbeteringen.’

Met dit uitgangspunt in het achterhoofd komt het kabinet onder meer met deze maatregelen:

- Gemeenten krijgen extra geld om inwoners met (psycho-)sociale of gezondheidsproblemen te helpen

- Groninger Dorpen en andere lokale organisaties krijgen financiële steun, zodat zij kunnen meehelpen bij het verbeteren van de leefbaarheid in het gebied.

- Er komt een jongerenraad, die een adviserende rol krijgt.

Daarnaast investeert het kabinet in maatregelen om schooluitval te verminderen, aardbevingscoaches voor psychische hulp en werkgelegenheid. ‘De overheid heeft de mensen in het gaswinningsgebied als individu én als collectief tekort gedaan’, laat het kabinet weten. Met deze maatregelen wil het kabinet dat herstellen.

Gemeenten krijgen ook extra geld voor de uitvoering van een Sociale Agenda. Dat wordt een apart programma, los van het Nationaal Programma Groningen. De bedoeling is dat bewoners, maatschappelijke organisaties, scholen, kennisinstellingen, woningcorporaties, de GGD, het bedrijfsleven, etc. een ‘brede coalitie’ vormen. Zij moeten gezamenlijk aan de slag met een aantal concrete doelstellingen, zoals verbetering van de leefbaarheid, onderwijskwaliteit en armoedebestrijding.

Voor de start van dit programma krijgen de gemeenten een eenmalig bedrag van vijfhonderd miljoen euro, gevolgd door een jaarlijkse bijdrage van honderd miljoen voor een periode van dertig jaar.

Bovenop deze maatregelen komt het kabinet met 395 miljoen euro om de N33 tussen Zuidbroek en de Eemshaven te verdubbelen. De regio vraagt hier al jaren om. De verdubbeling ging enkele jaren geleden niet door, omdat geld dat hiervoor gereserveerd was naar de aanleg van de nieuwe zuidelijke ringweg in Groningen moest.

Nu kan de verdubbeling van de weg dus wél doorgaan. Ook komt er een nieuwe ‘oeververbinding’ bij Appingedam. Of dit een brug of een aquaduct wordt, is nog niet bekend.

Ook trekt het kabinet 85 miljoen euro uit voor het doortrekken van de spoorlijn naar Stadskanaal. Daardoor kan de trein naar Veendam doorrijden naar Stadskanaal. Ook dat kon enkele jaren geleden niet doorgaan.

Voor beide projecten zit er nog wel een ‘stikstofaddertje’ onder het gras: er moeten volgens het kabinet nog wel ‘afspraken worden gemaakt over het berekenen van de depositie van stikstof en de uitvoering van het project’.

In het rapport staan ook plannen om de Groningse economie een impuls te geven. ‘Met name door het voorziene verlies van werkgelegenheid na het stoppen van de gaswinning heeft investeren in de arbeidsmarkt prioriteit’, schrijft het kabinet. Nieuwe praktische banen zijn daarbij net zo belangrijk als nieuwe kennisbanen.

Om de economie in Groningen en Noord-Drenthe structureel te verbeteren komt er een 'Economische Agenda'. Daarin werken Rijk en regio samen bij drie grote transities: duurzame energie, gezondheid en landbouw. Sommige onderwerpen gelden voor heel Noord-Nederland. Voor de uitvoering krijgt het Nationaal Programma Groningen (NPG) eenmalig 250 miljoen euro extra en vanaf 2026 jaarlijks 100 miljoen.

Groningen wordt dé waterstofprovincie van Nederland: een derde van de nog aan te leggen capaciteit voor windenergie op zee zal aanlanden in de provincie Groningen. Voorwaarde is wel dat het onderzoek naar de mogelijkheden daarvan in de Eemshaven positief uitpakt. ‘Op een manier die zo min mogelijk negatieve impact heeft op mens en natuur, en in het bijzonder Unesco Werelderfgoed de Waddenzee.’

Wat gezondheidszorg betreft wil het kabinet meer medisch specialistische opleidingen naar Groningen halen. Verder komt er extra geld voor onderzoeksprogramma Lifelines en kenniscentrum Healthy Ageing. Ook de verschillende campussen van opleidingsinstellingen kunnen op extra geld rekenen.

Op landbouwgebied gaat het Rijk initiatieven steunen waarmee het Noorden zich tot ‘landbouwregio van de 21e eeuw’ kan ontwikkelen. Dat moet onder meer gebeuren met ‘hoogwaardige, voedingsrijke (eiwit)gewassen‘.

Om het ondernemings- en vestigingsklimaat in Noord-Nederland te verbeteren krijgen de Noordelijke Ontwikkelings Maatschapij (NOM) en Economic Board Groningen miljoenen euro’s extra. Ook stelt het Rijk 100 miljoen beschikbaar om internationale bedrijven naar de regio te trekken. Daarnaast krijgen Groningen en Noord-Drenthe bij de volgende aanvraagronde voor de Regio Deals 50 miljoen om twee voorstellen uit te voeren.

Voor een duurzaam en veilig gebruik van de ondergrond stelt het kabinet een nieuw programma op. Daarin staat in welke gebieden welke activiteiten wel, niet of onder voorwaarden mogen plaatsvinden. Winningsvergunningen worden voor kortere periodes afgegeven, zodat sneller bijgestuurd kan worden. Ook komt er een norm voor de aanvaardbaarheid van (herhaalde) schade bij mijnbouwactiviteiten.

Het was al bekend maar het kabinet herhaalt nog maar eens: de gaswinning in Groningen wordt zo mogelijk dit jaar, maar uiterlijk volgend jaar gestaakt.