Oud-toezichthouder gaswinning: 'De bodem blijft beven, huizen blijven schudden'

De voormalig inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen ziet dat oliebedrijven nu maken dat ze wegkomen, schrijft NRC. En dat terwijl de dichtheid van aardbevingen toeneemt volgens De Jong, vooral rond Loppersum, Uithuizen en Wirdum.

Dat is nog niet alles, volgens De Jong. Ook zou er sprake zijn van 'bodemdalingen op plekken waar dat nooit het geval was'. En in omgeving van Stad zijn buiten het gasveld twee bevingen gemeten. 'Nog lichte, gelukkig. Maar dit zal ook op andere plekken voorkomen waar het veld beweegt.'

Jarenlang waarschuwde De Jong voor de gevolgen van de gaswinning in Groningen en lange tijd werd hij genegeerd. Nu luidt hij opnieuw de noodklok over het gebrek aan strategieën voor de onvermijdelijke bevingen die nog plaatsvinden. Als het goed is neemt staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw, D66) deze zomer of volgend jaar het besluit om het gasveld te sluiten. Daarmee is het dus niet gedaan, volgens De Jong.

'Je kunt versterken en verstevigen wat je wilt om veiligheidsrisico’s terug te dringen, maar zolang je de beweging in de ondergrond niet systematisch onderzoekt en probeert de seismiciteit te verminderen, blijft het dweilen met de kraan open. De bodem blijft beven, huizen blijven schudden.'

In 2013 is het kabinet, tegen het advies van De Jong in, vooral in het zuiden van het veld meer gas gaan winnen. Volgens de oud-toezichthouder zijn er sinds die tijd drukverschillen ontstaan. Dat komt doordat op sommige plekken de gaswinning al was stilgelegd, waardoor het aardgas op die plekken (hoge druk) stroomde naar de zuidelijke plekken waar het meeste gas was weggehaald (lage druk). Maar dat is niet het enige probleem, zegt De Jong in de krant.

'Ook stroomt nu water uit zogeheten aquifers – de delen van het reservoir die gevuld zijn met water – naar de delen waarin nog wat gas zit, wat tot drukdaling in die aquifers leidt en dat geeft dan weer inklinking en bodemdaling. Dit veroorzaakt spanningen op breuken in de diepe ondergrond, die tot nieuwe bevingen zullen leiden. Deze ‘drukvereffening’ zal nog tientallen jaren duren, zeker als het water uit de aquifers blijft stromen.'

Naast de problemen schetsen, komt de oud-toezichthouder ook met oplossingen. In de eerste plaats moeten de seismiciteit, bodemdaling en reservoirdruk in de gaten worden gehouden door een onafhankelijke instantie. Nu doet gaswinner NAM dat. De Jong wijst naar de (tot nu toe grootste) beving bij Huizinge, waar de NAM die zorgplicht niet serieus leek te nemen. 'De veiligheid van Groningers werd genegeerd, het kabinet gaf Shell, ExxonMobil en NAM alle ruimte om de gaswinning te maximeren omwille van de winst.'

Als concrete oplossing denkt De Jong aan het injecteren van stikstof of CO2 om de ondergrondse druk bij te stellen. Ook kan er bijvoorbeeld zeewater worden gespoten in de ondergrond om tegendruk te geven. Verder ziet hij aardgas op de ene plek weghalen en op een andere plek terug het veld inpompen als een mogelijke uitkomst. Zo neemt de spanning rond de breuken af.

Mogelijke oplossingen kunnen alleen uitgevoerd worden als er goed onderzoek wordt gedaan naar de ondergrond. Daarom is De Jong geen voorstander van de strategie van Shell. Het bedrijf wil de putten volstorten met cement en de locaties afbreken.

'Dat is het meest verkeerde wat je kunt doen. Die putten geven de mogelijkheid om cruciale informatie over de ondergrond te verkrijgen. Elke verandering daar moet je zorgvuldig analyseren. Stoppen met de gaswinning juich ik toe, maar blijf alsjeblieft van de putten af, breek niets af. Je moet de ondergrond monitoren, een studie doen en met de uitkomsten maatregelen nemen om de seismiciteit terug te dringen.'

Dat de staatssecretaris daar niet mee wil experimenteren, heeft de oud-toezichthouder geen boodschap aan. Volgens de Jong suggereert Vijlbrief dat hij Groningers niet in onzekerheid wil storten, maar bestaat die onzekerheid al. Zeker aangezien de meeste woningen nog niet zijn versterkt.

De oud-toezichthouder sluit het interview met NRC af met een hartenkreet. 'Het is een groot onrecht wat de Groningers is aangedaan. Willens en wetens is het kabinet meer gas gaan oppompen, heeft het de zorgplicht genegeerd en werd de Kamer onzorgvuldig en onjuist geïnformeerd. Dat is in de loop van de jaren, net als bij het Toeslagenschandaal, almaar erger geworden. Mensen worden door de overheid als objecten gezien, niet meer als individuen met hun eigen waardigheid. De ene na de andere bewoner gaat eraan onderdoor en als we niet uitkijken de hele samenleving.'