GGD vreest uitbraak infectieziekten bij trage registratie van asielzoekers
GGD Groningen vreest verspreiding van infectieziekten zoals tuberculose, als de wachttijden voor registratie van asielzoekers bij het aanmeldcentrum in Ter Apel oplopen. De GGD is verantwoordelijk voor de tbc screening bij het aanmeldcentrum, maar kan dat pas doen na de eerste intake van asielzoekers.
De GGD is vooral bekend van vaccinatiecampagnes of het consultatiebureau. Maar de gezondheidsdienst doet veel meer. Een van de taken is het bestrijden van infectieziekten en het bevorderen van de gezondheidszorg in asielzoekerscentra. Daarbij werkt de GGD samen met de GHOR, de Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio. De GHOR is een onderdeel van de veiligheidsregio.
Wat de GGD doet binnen het azc?
Binnen de muren van het asielzoekerscentrum (azc) van Ter Apel heeft de GGD drie taken. Zo doen zij de jeugdgezondheidszorg voor jongeren tot achttien jaar, te vergelijken met het consultatiebureau. Ook zien ze toe op de hygiëne binnen het azc en de noodlocaties. Zijn er bijvoorbeeld voldoende toiletten en is de voedselveiligheid op orde? Daarnaast controleert de GGD de vluchtelingen die in Ter Apel aankomen op infectieziekten, zoals tuberculose (tbc).
Het is deze screening waarover zorgen bestaan. Zo stelde GGD Groningen in een gesprek met de gezondheidsinspectie eind januari: ‘Al bij een iets verhoogde instroom bestaat het risico dat ook de medische intake door de GZA (Gezondheidszorg Asielzoekers) niet altijd kan worden gedaan. Dit leidt tot risico’s voor de mogelijke verspreiding van ziekten zoals tbc als je niet weet wie er naar locaties van (crisis-)noodopvang gebracht worden.'
Geen registratie, geen zorg
De GGD kan haar werk pas doen op het moment dat de asielprocedure feitelijk is gestart. De asielzoeker heeft dan al een aantal stappen doorlopen, zoals registratie door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en de toewijzing van een zogenoemd V-nummer. En daar zit het probleem.
‘Zonder dat nummer weet je niet wie je voor je hebt’, stelt Jaap Koopman, directeur Publieke Gezondheid van de GGD Groningen en tevens directeur van GHOR. En dus is het zonder registratie niet mogelijk een medisch onderzoek of infectiescreening te doen. Bij een besmetting weet je immers niet meer over wie het gaat of waar deze persoon op dat moment is. Datzelfde geldt voor de jeugdgezondheidszorg in Ter Apel.
Wanneer er veel asielzoekers tegelijk aankomen, lukt het niet om alle mensen tijdig te registreren. Iedereen kent nog de beelden van vorig jaar, toen het aanmeldcentrum uit zijn voegen barstte en honderden mensen soms wekenlang buiten voor de poort moesten slapen. Asielzoekers werden van noodlocatie naar noodlocatie verplaatst.
Wij hebben als GGD niet de sleutel in handen, maar wij geven wel degelijk het signaal dat we ons ernstig zorgen maken over het welzijn van deze mensen
Röntgenscan
Niet alle asielzoekers krijgen een tbc-onderzoek. Alleen mensen afkomstig uit risicolanden worden gescreend. Dat gebeurt met een röntgenapparaat op het terrein van het azc.
Peter Jorna heeft als lid van het managementteam van de GGD Groningen onder meer infectieziektebestrijding en publieke gezondheid asielzoekers in zijn portefeuille. Hij legt uit waarom je niet zomaar ongeregistreerde asielzoekers kunt screenen: ‘De wet schrijft voor dat je mensen niet onnodig aan röntgenstraling mag blootstellen. Je wilt voorkomen dat mensen daar onnodig of meermaals doorheen moeten. En we willen juist weten wie er voor de check komt om gericht te kunnen behandelen en volgen, indien nodig.’
Tuberculose is moeilijk te behandelen, omdat de meeste antibiotica er geen vat meer op hebben. Het is de reden dat Nederland volledig vrij wil zijn van de ziekte. Het niet kunnen uitvoeren van de tbc-screening vormt dan ook een risico.
GGD, GHOR en GZA
De GGD en GHOR zorgen samen voor de publieke gezondheid in Nederland. GGD staat voor Gemeentelijke Gezondheidsdienst. De taak is het bevorderen van de gezondheid van inwoners. GHOR staat voor Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio en is onderdeel van de veiligheidsregio. Bij een ramp, crisis of groot incident zorgen medewerkers vanuit de GHOR in samenwerking met de zorginstellingen dat de hulpverlening aan slachtoffers in de hele zorgketen goed verloopt.
De GGD wordt ingezet binnen de muren van het asielzoekerscentrum en heeft dus geen bemoeienis met bijvoorbeeld buitenslapers. De GHOR is wel betrokken bij buitenslapers. Zo heeft de GHOR contact gezocht met zorgpartners (denk aan het Rode Kruis of huisartsen) om de basiszorg voor de buitenslapers bij het aanmeldcentrum in Ter Apel zo goed mogelijk te organiseren.
De GZA (Gezondheidszorg Asielzoekers) is verbonden aan het COA en doet de medische intake en de huisartsenzorg inhet azc. Ook de GZA kan pas handelen als er een V-Nummer is.
De GGD en GHOR zorgen samen voor de publieke gezondheid in Nederland. GGD staat voor Gemeentelijke Gezondheidsdienst. De taak is het bevorderen van de gezondheid van inwoners. GHOR staat voor Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio en is onderdeel van de veiligheidsregio. Bij een ramp, crisis of groot incident zorgen medewerkers vanuit de GHOR in samenwerking met de zorginstellingen dat de hulpverlening aan slachtoffers in de hele zorgketen goed verloopt.
De GGD wordt ingezet binnen de muren van het asielzoekerscentrum en heeft dus geen bemoeienis met bijvoorbeeld buitenslapers. De GHOR is wel betrokken bij buitenslapers. Zo heeft de GHOR contact gezocht met zorgpartners (denk aan het Rode Kruis of huisartsen) om de basiszorg voor de buitenslapers bij het aanmeldcentrum in Ter Apel zo goed mogelijk te organiseren.
De GZA (Gezondheidszorg Asielzoekers) is verbonden aan het COA en doet de medische intake en de huisartsenzorg inhet azc. Ook de GZA kan pas handelen als er een V-Nummer is.
‘De kans is klein, maar het risico is niet nul’
We moeten volgens Jorna dan ook vanuit een realistisch perspectief naar de risico’s kijken: ‘Het risico voor de Nederlandse samenleving om besmet te worden met een infectieziekte die meegenomen wordt door een vluchteling, is zeer klein.’ Besmetting is alleen mogelijk wanneer je langere tijd op dichte afstand van elkaar bent. De kans dat vluchtelingen elkaar besmetten, bijvoorbeeld tijdens een lange busreis, is dan ook groter.
De kleine kans op besmetting neemt de noodzaak van goede screening niet weg. Jorna: ‘En als we wel iets vinden, moeten we dat op de juiste wijze behandelen. En we kunnen alleen behandelen, en dat klinkt afschuwelijk, als iemand een V-nummer heeft. Want als je niet geregistreerd bent, ben je niet traceerbaar.’
Medemenselijkheid
Voor een mogelijke oplossing kom je al snel terecht in het landelijke debat over hoe Nederland omgaat met de instroom van asielzoekers. Jorna: ‘Wij hebben als GGD niet de sleutel in handen. Maar wij geven wel degelijk het signaal dat we ons ernstig zorgen maken over het welzijn van deze mensen.’
‘Dat gaat niet zozeer over risico’s op infectieziekten, maar over medemenselijkheid. Over de vraag hoe wij als samenleving mensen willen opvangen. Vanuit medische optiek is het probleem misschien niet zo groot; de kans op een tbc-uitbraak is klein. Maar kijkend met een humane bril is het een ander verhaal’, stelt ook directeur Koopman van de Publieke Gezondheid GGD en GHOR. Plat gesteld: Als je niet weet wie er voor de poort ligt en waar iemand de volgende nachten verblijft, kun je deze mensen niet de noodzakelijke medische zorg bieden.
Opschalen in tijden van crisis
GGD Groningen heeft op dit moment genoeg mensen en middelen om haar taken binnen het asielzoekerscentrum uit te kunnen voeren. Ook waar het gaat om de hygiënecontroles en jeugdgezondheidszorg. Maar ook hierbij is de registratie weer van belang. Jorna: ‘Pas wanneer we kinderen in beeld hebben, kunnen we de zorg leveren waarvoor we als GGD verantwoordelijk zijn.’
Op dit moment lukt het GGD Groningen ook de tbc-screenings tijdig te doen. Koopman: ‘Het is druk, maar er is geen sprake van een dreigende situatie. Ik durf er niks onder te verwedden, maar ik zie wel dat heel veel mensen heel hard werken om die taferelen te voorkomen.'
