Als eerste volledig CO2-vrij, Holland Malt gaat voorop in de vergroening

Henk Bijma, directeur Holland Malt
Henk Bijma, directeur Holland Malt © Loek Mulder/RTV Noord
Binnenkort komt er geen grammetje van het broeikasgas CO2 meer vrij bij de productie bij Holland Malt in de Eemshaven. Als eerste en voorlopig enige bedrijf in het industriegebied Eemshaven - Delfzijl produceert de moutfabriek dan emissievrij. Hoe heeft het bedrijf dat voor elkaar gekregen?
Boven in de mouterij, even hoog als een flatgebouw van vijftien verdiepingen, staat plant-manager Henk Bijma van Holland Malt op de brug met onder zich een hoeveelheid gerst voor vele hectoliters aan bier.
‘Nu nog verbranden we Gronings gas voor de warmte om te drogen’, zegt Bijma terwijl hij een handje van het drogende graan neemt. ‘Dat gaat naar nul. Dan hebben we geen CO2-uitstoot meer, maar ook geen stikstofemissie. We zijn dan emissievrij.’
De moutfabriek van de Brabantse eigenaar Royal Swinkels Family Brewers, bekend van Bavaria, gaat daarmee voorop in de vergroening in de Eemsdelta. Het is een bewuste keuze van het moederbedrijf, zegt Bijma. ‘Het familiebedrijf wil de onderneming beter doorgeven aan de volgende generatie dan dat ze het heeft ontvangen.’

Verantwoordelijkheid

Dat betekent ook dat de investering van tientallen miljoenen euro's in het uitstootvrij maken van de productie in de moutfabriek niet per se binnen een paar jaar moet zijn terugverdiend. ‘We zien het als onze verantwoordelijkheid om te denken op de langere termijn en willen bewust met milieu en omgeving omgaan.’
Voor Holland Malt houdt CO2-vrij ook echt in dat er geen kooldioxide meer uit de schoorstenen komt. ‘Wij gaan volledig van het gas af en worden daarmee emissievrij. Voor onze energie gebruiken we dan alleen nog elektriciteit’, legt Bijma uit. Het levert een besparing op van 18.5 miljoen kuub gas, evenveel als dat wat zo’n 14.550 huishouden in een jaar verbruiken.
Holland Malt doet dus niet aan compensatiemaatregelen, benadrukt Bijma. Daarbij gaat de uitstoot van CO2 gewoon door, maar wordt die ’kunstmatig’ hersteld door bijvoorbeeld bos aan te planten. ‘En onze elektriciteitsbehoefte zal komen van hernieuwbare energiebronnen; wind op zee, land, of van zon.’
Ook hier geldt dat Holland Malt rechtstreeks groene stroom koopt en niet via certificaten, zoals bijvoorbeeld de consument groene stroom kan kopen.
Holland Malt
Holland Malt © Loek Mulder/RTV Noord
Over de moutfabriek
De moutfabriek Holland Malt behoort tot de pioniers in de Eemshaven. Het was het eerste productiebedrijf dat zich er vestigde in 2006. Er werken zo'n zestig mensen. In het productieproces wordt van gerst in een aantal stappen mout gemaakt, een belangrijke grondstof voor het brouwen van bier. Holland Malt is een zelfstandige bv binnen het familiebedrijf Royal Swinkels Family Brewers uit Lieshout in Brabant. De moutproductie van Holland Malt is goed voor acht miljard glazen bier per jaar en gaat naar bierbrouwerijen over de hele wereld.
De hele operatie rond vergroening van het bedrijf startte in 2015 en concentreerde zich op de vraag hoe Holland Malt zou kunnen omschakelen van gas naar stroom. Daarnaast hield het bedrijf het watergebruik en de inkoop van grondstoffen, en ook gerecyclede materialen voor bijvoorbeeld de zakken waar de mout in wordt verpakt, tegen het licht.

Swinkels index

Maar ook de bedrijven die Holland Malt inhuurt prikkelt de moutmaker om mee te gaan in de verduurzamingsbeweging. Het bedrijf schakelt liever een bedrijf in met een elektrische kraan dan eentje die werkt met een kraan op vervuilende diesel.
Alles bij elkaar wordt dat vertaald naar een duurzaamheidsnorm die het bedrijf de Swinkels Circulariteitsindex heeft genoemd. Die moet jaarlijks ietsje beter.
Klanten zien ons nu als een koploper en kiezen daarom bewust voor ons
Henk Bijma - Holland Malt
Emissievrij productieproces
Emissievrij productieproces © RTV Noord
‘We zijn begonnen met het tot in detail in kaart brengen van ons productieproces’, legt Bijma uit. ‘We hebben technologen en leveranciers erbij betrokken om dat zo nauwkeurig mogelijk te doen. Vanuit daar zijn we op zoek gegaan naar nieuwe technologieën en technieken.’ Dat proces leverde allerlei ideeën en kansen op, onder meer om restwarmte te gebruiken.
Veel van de ingrepen zijn voor het oog verborgen. Wat wel te zien is, zijn de buitenmaat warmtepompen naast het gebouw. Grijze kasten van een paar meter hoog en breed. Werklui zijn bezig ze aan te sluiten op rode stroomkabels zo dik als die van de benen van een bodybuilder. Het is het grootste warmtepompproject van het land, zegt Bijma.
Waterpomp in aanbouw
Waterpomp in aanbouw © Loek Mulder/RTV Noord
’Een warmtepomp is eigenlijk een omgekeerde airco, die aan een kant warmte genereert. Aan de andere kant ontstaat er koude lucht. Die zijn we gaan gebruiken voor koeling in ons kiemproces.’
‘Ook winnen we warmte en water terug uit de vochtige lucht die de schoorsteen uitgaat. Daarmee verminderen we ook ons watergebruik.’ Het zijn allemaal slimmigheden die als spin-off zijn ontstaan.

Opnieuw uitgedacht

Het vernieuwde productieproces zit vol met innovaties, aldus Bijma. De besturing van alle processen moest helemaal opnieuw worden uitgedacht. ’Met gas heb je direct warmte wanneer je opschakelt. Met een warmtepomp duurt dat even. Daar moet je dus de geleidelijkheid en dosering goed regelen.’
De laatste fase van de verduurzamingsoperatie is ingegaan. Er volgen nog wat kleinere maatregelen; de heftrucks op LPG en een stoomcleaner op diesel schakelen over naar elektrisch. Bijma ziet het einde van de ingrijpende verbouwing dichterbij komen: ’In september en oktober hebben we twee keer een stilstand waarin we de processen ombouwen. Vanaf december zal de zaak gaan draaien en dan zijn we dus per 1 januari emissievrij.’
‘Er kan heel veel’, prikkelt Bijma collega-ondernemers. ‘Zeker, vergroenen kost geld. Maar je ziet nu dat afnemers vragen naar jouw verduurzamingsagenda. Die verandert dus van kostenpost naar iets waarmee een bedrijf zich onderscheidt. Klanten zien ons nu als een koploper en kiezen daarom bewust voor ons.’
Mout wordt op de truck geladen
Mout wordt op de truck geladen © Loek Mulder/RTV Noord
‘Klimaatpakket Jetten remt vergroening industrie in Groningen’
Alle industriebedrijven moeten de uitstoot van het broeikasgas CO2-verminderen. Met een nieuw pakket klimaatmaatregelen wil minister Rob Jetten bedrijven die de vergroeningsdoelstellingen niet halen fiscaal straffen. Onder meer via een accijnsverhoging op gas.

Ondernemingen die er wel in slagen hun CO2-uitstoot voor 2030 met 55 procent te verminderen, worden beloond met een lagere energiebelasting.

Volgens Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE) hebben die maatregelen een averechts effect. Het samenwerkingsverband van industriebedrijven in de regio Delfzijl - Eemshaven werkt volgens SBE-directeur Frans Alting al ‘keihard’ aan verduurzaming. De ondernemingen in Delfzijl hebben in de afgelopen jaren de CO2-uitstoot al met zo’n dertig procent weten te verminderen, zegt Alting.

Veel geld naar vergroening
Op het Chemiepark in Delfzijl en in de Eemshaven wordt momenteel veel geld gestoken in verdere verduurzaming, verklaart Alting. Maar bedrijven kunnen vaak geen volgende stap zetten omdat bijvoorbeeld een energiedrager als waterstof nu niet beschikbaar is en op korte termijn evenmin.

‘Het tweede is dat bedrijven niet zomaar kunnen overschakelen van gas naar stroom. Dat is vaak een enorme ingreep in het productieproces, het zijn ingewikkelde legpuzzels’, aldus Alting. Maar meer nog, benadrukt hij, de stroom die nodig is voor elektrificatie, is niet eens voorhanden.

Bedrijven kunnen niet zomaar overschakelen van gas naar stroom. Alting: ‘Het idee is dat bedrijven eerder van het gas afgaan. Maar als het alternatief er de komende vijf à zeven jaar niet is, omdat de elektriciteitsinfrastructuur nog niet zo ver is, dan is dat natuurlijk oneerlijk.’

Het tempo waarin netbeheerders het stroomnet uitbreiden bepaalt nu wat bedrijven kunnen doen aan hun CO2-uitstoot, stelt Alting.

Brandbrief
Dat een bedrijf als Holland Malt er nú al in slaagt de emissie zelfs naar nul terug te dringen, heeft volgens Alting veel te maken met het productieproces binnen het bedrijf. Dat werkt met relatief lage temperaturen en gebruikt ten opzichte van andere grootverbruikers veel minder stroom.

Geld dat bedrijven nu dreigen te moeten betalen aan Jetten-heffingen kunnen ze niet in hun vergroeningsplannen steken, die daarmee vertragen, benadrukt Alting.

Hij waarschuwt er daarnaast voor dat de fiscale strafmaatregelen (inter-)nationale bedrijven kopschuw maakt en slecht zijn voor Nederland. ‘Bedrijven willen investeren in duurzaamheid, ook zij zien het als enige alternatief voor de toekomst. Maar ze kijken ook waar die investering het meest oplevert.’

Ook de provincie Groningen meent dat meer dan een halvering van de CO2-emissie voor veel bedrijven onhaalbaar is en heeft hierover een brandbrief naar de minister gestuurd.