Made in Grunn: knippen en plakken met dna voor de juiste geur, kleur of smaak

‘Vrijwel allemaal worden ze in grote fabrieken geproduceerd. En meestal op chemische wijze met processen die niet zo schoon zijn’, zegt Linda Dijkshoorn van EV Biotech.

Gedachteloos was je je haar ermee en spoel je ze door het doucheputje. Wasactieve stoffen om je haar schoon te maken, conserveermiddelen, schuimstoffen en geurstoffen. Producten die lang niet altijd even milieuvriendelijk zijn gemaakt.

Dat kan ook anders en dat is precies waar EV Biotech aan werkt. Het Groningse bedrijf, gevestigd in het lab-verzamelgebouw Innolab op het Zernike Science Park, ontwikkelt een radicaal andere productiewijze voor onder meer geurstoffen, of preciezer gezegd: geurmoleculen.

EV Biotech doet dat door bacteriën te ‘trainen’ om bijvoorbeeld vanille- of citroengeur te maken. Dat gaat met knip- en plakwerk van dna. Een stukje dna van een citroen dat zorgt voor de kenmerkende citroengeur wordt eruit geknipt en geplakt op een bacterie, vaak eentje die biergist maakt.

Die bacterie, of micro-organisme zoals een bacterie ook wel wordt genoemd, produceert dan geen alcohol voor bier meer, maar een stofje dat zorgt voor een citroengeur.

‘De biologie heeft namelijk al bedacht hoe dat moet’, legt Dijkshoorn uit. ‘De geur en de smaak van citroen zit in het dna van de citroen. De citroenboom bezit dus eigenlijk de software om die kenmerkende geur te produceren. Je kunt er dus andere bacteriën mee programmeren om de moleculen te maken die de gewenste geur geven.’

Er zijn meer bedrijven die aan ontwikkeling van deze biologisch gemaakte geur- en smaakstoffen werken, maar EV Biotech doet dat op haar eigen manier. Door zo’n negentig procent van alle experimenten die anderen in een fysiek laboratorium doen op de computer te simuleren.

‘Ons lab zit dus eigenlijk in de computer’, zegt Dijkshoorn. ‘Dat scheelt enorm veel tijd en werk.’ Al het voorwerk is dus gedaan en de resterende experimenten die nog wel moeten gebeuren, zijn stukken doelgerichter.

Maar wacht even, knippen en plakken met dna en prutsen met ’software’ van bacteriën, hoe veilig is dat? Dijkshoorn: ‘Het is super-gecontroleerd. We weten precies wat er gebeurt wanneer we dna toevoegen aan een organisme.’

Het is iets heel anders dan kruisen van bijvoorbeeld planten, zegt ze. ‘Dan wil je bijvoorbeeld een grotere tomaat telen, maar je hebt geen flauw idee wat je nog meer mee kruist.’

Veilig dus? ‘Jazeker’, zegt Dijkshoorn. ‘Zie het stukje dna als een gereedschap of een potlood. Je kunt er een liefdesbrief mee schrijven, maar er ook iemand mee verwonden.’

Dat mensen argwanend worden zodra het over dna-modificatie of manipulatie gaat, begrijpt Dijkshoorn, maar de argwaan komt volgens haar toch vooral voort uit gebrek aan kennis.

Niettemin dient EV Biotech zich wel aan strenge richtlijnen te houden. De startup mag alleen maar werken met bacteriën die al in de voedselproductie worden gebruikt en dus als veilig zijn aangemerkt.

‘Ook zijn er hele strakke richtlijnen voor welke genen we in die organismen mogen plaatsen. Dus bijvoorbeeld alleen maar die uit een citroentje, specifiek voor de geur van de citroen.’

Vrees voor ontsnappen van gemanipuleerde bacteriën is ook totaal ongegrond, benadrukt Dijkshoorn. ‘Ze zouden buiten het lab onmiddellijk dood gaan. Op het moment dat je iets wilt maken dat echt gevaarlijk is voor de mens, dan moet je ook met gevaarlijke organismen zoals ziekteverwerkers gaan werken. Dat doen wij niet.’

‘Ik vind het niet vreemd dat mensen huiverig zijn’, aldus Dijkshoorn. ‘Wat wij willen laten zien is dat biotechnologie en genetische modificatie kunnen zorgen voor een duurzamer Noorden en een duurzamer Europa.’

Een bacterie maken die citroengeur-moleculen maakt is één. Lastiger is om de bacterie-programmeertechniek naar fabrieksschaal te tillen. Maar dat is wel waar het naartoe moet, aldus Dijkshoorn: ‘Wij verkopen ook niet de moleculen zelf, we creëren en verkopen de technologie voor de fabrieken waarmee die moleculen gemaakt kunnen.’

Wanneer de fabrikanten van shampoo-ingrediënten erop overschakelen kan het de chemische processen waarmee die citroengeur nu veelal wordt gemaakt overbodig maken. Hoewel bedrijven interesse tonen voor het werk van het Gronings biotechbedrijf, heerst er koudwatervrees.

Dijkshoorn: ’Bedrijven die nu op volledig chemische wijze de geurstoffen maken zullen hun productieproces totaal moeten omgooien. Het komt er eigenlijk op neer dat ze nieuwe fabrieken moeten bouwen. Dat gaat om investeringen van soms honderden miljoenen.’

Maar die omslag hang in de lucht, weet Dijkshoorn. Onder invloed van wat consumenten willen, eisen fabrikanten van onder meer voedingsmiddelen en cosmeticaproducten van hun leveranciers dat ze duurzame ingrediënten aanleveren.

Dijkshoorn: ’Unilever bijvoorbeeld heeft een heel strak sustainability target. Die legt dat ook bij zijn leveranciers neer. Dat zijn ook bedrijven waar wij mee praten en ze maken soms honderden verschillende geurmoleculen die vrijwel allemaal chemisch worden geproduceerd. Nou, die hebben een uitdaging. En wij hebben de oplossing voor ze klaarliggen.’