Na 75 edities is het over en uit met de Reitdieptochten: 'De animo om mee te doen is er niet meer'

Met het verdwijnen van de tocht komt er een eind aan een traditie die in 1939 begon. De vader van Pieter van Dijk, de huidige voorzitter, was destijds de initiatiefnemer.

‘Mijn vader komt uit Schouwerzijl. In de jaren dertig verhuisde hij naar Garnwerd om er een bodedienst te beginnen', vertelt Van Dijk. 'Zijn kameraad Jo Lodewegen was het opgevallen dat alle kinderen in Schouwerzijl wél konden zwemmen, maar dat geen van de kinderen in Garnwerd dat kon. Lodewegen zei tegen mijn pa dat hij daar iets aan moest doen en zo is hij begonnen met het geven van zwemles in het Reitdiep. Als mijn vader aan het eind van de dag met zijn vrachtwagen terugkwam in Garnwerd, dan stonden de kinderen al op de brug op hem te wachten’, herinnert hij zich, ‘Lodewegen is later nog jarenlang badmeester geweest in Electra.’

Later kwam de vraag op of kinderen uit Ezinge en Winsum sneller konden zwemmen dan de kinderen uit Garnwerd. In 1938 werd voor het eerst een proefwedstrijd gehouden en dat smaakte naar meer. Een jaar later werden de eerste officiële Reitdieptochten gehouden.

Het eerste bestuur bestond uit Kobus van Dijk, schoolmeester Jan Dijkema en Jacob Werkema, alle drie uit Garnwerd. Van Dijk: ‘Het halve dorp werkte mee om de tocht te kunnen houden. Die saamhorigheid was kenmerkend voor Garnwerd. Als kind hielp ik al mee om steigers aan te leggen in het Reitdiep.’

Het zwemfestijn stond wijd en zijd bekend. Deelnemers kwamen uit heel Noord-Nederland. Van Dijk: ‘Ze kwamen met busladingen naar Garnwerd. Ze kwamen uit de stad, Ter Apel, Appingedam, het hele Westerkwartier en Norg. Iedereen wilde er bij zijn. Er deden honderden zwemmers mee en op de dijk zag het zwart van de toeschouwers.’

Het ging er in de beginjaren primitief aan toe, weet de voorzitter nog. ‘In de Doorrit van café Hammingh was de kleedruimte voor de jongens, de bovenzaal van het café was voor de meisjes. Achter het café waren koude douches, waar de zwemmers zich na afloop konden schoonspoelen. Zwemmers die zich met vaseline hadden ingesmeerd, kregen die vettigheid er bijna niet meer af.’

Het water kon flink smerig zijn, zegt Van Dijk. ‘Dat was vooral zo toen er nog afvalwater in de sloten en kanalen werd geloosd. Dat stroomde dan via het Reitdiep naar zee. In die tijd kwamen de deelnemers nog wel eens helemaal zwart uit het water. Gelukkig is de waterkwaliteit aanzienlijk verbeterd, nu is het prima zwemwater.’

Toch moeten we het even hebben over de waterkwaliteit. Van Dijk: ‘De zwembond heeft ons flink dwarsgezeten. Ze wilden dat we lid werden van de bond en dat onze tocht onder hun auspiciën en regels zou worden gehouden. Dat wilden wij niet, wij wilden zelfstandig blijven. Toen is er een hetze begonnen.’

‘Ze gooiden het vooral op de slechte waterkwaliteit. Zwemclubs werden door de bond verboden nog langer mee te doen in Garnwerd. Ik heb op een gegeven moment zelf monsters genomen en naar een laboratorium in Onnen gebracht. Wat bleek? Het water was prima in orde. Ook werd gezegd dat de Reitdieptochten vooral werden gehouden voor de inkomsten van café Hammingh. Onzin natuurlijk’, herinnert Van Dijk zich die periode, midden jaren zeventig.

Omdat Garnwerd stug doorging met zijn eigen tocht, organiseerde de zwembond een tegenhanger. Dat werd de Lauwersmeertocht. Van Dijk: ‘Die is drie keer gehouden, toen is de stekker er alweer uitgetrokken. Er kwamen te weinig deelnemers en het had geen sfeer. Ze kwamen liever in Garnwerd zwemmen.’

Niet elk jaar ging de tocht door, zegt Van Dijk. ‘In de oorlog werd ie een paar keer niet gehouden. Dat was uit voorzorg. De organisatie was bang dat de Duitsers jongens die zich aan de Arbeitseinsatz hadden onttrokken, zouden oppakken. Bovendien zaten er onderduikers in de molen aan het Reitdiep. Die wilden ze niet in gevaar brengen.’

Een enkele keer was het water te koud om de tocht te kunnen houden. Van Dijk: ‘We houden de ondergrens van zeventien graden aan. We hebben de tocht wel eens laten doorgaan bij zestien graden, maar dat was echt te koud. Toen hadden we bij Hammingh grote kannen met thee klaar gezet om weer wat temperatuur in de zwemmers te krijgen.’ De laatste keer dat de tocht niet doorging was in de coronaperiode.

Van Dijk nam het stokje in 1972 over van zijn vader. ‘Ik werd voorzitter, maar zo wil ik niet genoemd worden. We deden het met zijn allen. Het bestuur en al die vrijwilligers die altijd klaar stonden om te helpen. De Reitdieptochten waren het hoogtepunt van het jaar voor het dorp. Iedereen keek ernaar uit.’

Komende zondag is het over en uit voor het sportevenement. Het gaat de 78-jarige voorzitter, die de missie van zijn vader voortzette, aan het hart. ‘Het leeft niet meer. De animo om mee te doen is er niet meer. De jeugd laat het afweten en er is geen zicht op verbetering. Dan organiseer je een evenement voor een handjevol zwemmers. Dat is niet inspirerend en dan haken ook onze vrijwilligers af. Om te voorkomen dat het helemaal doodbloedt, hebben we besloten ermee te stoppen. We hebben al die jaren heel veel lol gehad met zijn allen, maar nu zetten we er definitief een punt achter.’

Wie komende zondag mee wil doen aan de Reitdieptochten kan zich ter plekke aanmelden. Dat kan vanaf 13.00 uur bij Garnwerd aan Zee. De deelname kost 5 euro. Publiek mag gratis op de dijk staan om de zwemmers aan te moedigen. Wie weet bent u degene die als allerlaatste een medaille omgehangen krijgt in de heel lange traditie van de Reitdieptochten.