Explosies en aanslagen passen in landelijke trend: 'Het is kopieergedrag'

Meer dan de helft van de ontploffingen vond plaats in Amsterdam en Rotterdam. Maar ook buiten de Randstad worden woningen of bedrijven vaker beschadigd door vuurwerk, ziet de NOS. En niet alleen in onze provincie: ook in Brabant en Zeeland bijvoorbeeld.

Vorig jaar waren er in heel Nederland nog 227 explosies. Nu zijn dat er al meer dan 360, waarvan twee in Groningen, twee in Winschoten en een in Pekela. De beschietingen op woningen en een poging daartoe op het Marktplein in Winschoten, tellen daarbij niet mee: het gaat puur om explosies.

Volgens de Amsterdamse criminoloog Jasper van der Kemp speelt kopieergedrag een rol. 'Het idee is: dit is iets wat werkt. Het is een relatief eenvoudige manier om angst te creëren.' Je kunt een gevaarlijk explosief laten afgaan als je ruzie hebt met iemand, legt hij uit.

'Dan laat je zien: we weten waar je bent, we kunnen je raken. Dat doen we niet, maar we laten een explosief afgaan om te laten zien dat dit het risico is dat je loopt.'

De daders die de explosieven plaatsen zijn vaak relatief jonge jongens, die ingehuurd worden voor 'een klusje'. Uit een analyse dit jaar bleek dat in Rotterdam, de stad waar de meeste explosieven worden geplaatst, zelfs een kwart van de plaatsers minderjarig is. De jongste opgepakte verdachten waren daar 14 en 15 jaar oud. Ook in onze provincie zegt de politie na verschillende aanslagen op zoek te zijn naar jonge verdachten.

De opdrachtgevers blijven vaak buiten beeld. Onderzoek is voor de politie lastig, omdat er veel schakels zitten tussen de 'top' en de uitvoerders. Wel zegt de politie signalen te hebben dat het vaak gaat om opdrachtgevers uit het drugscircuit.

In het bendegeweld in Winschoten, Pekela en Groningen lijkt het om doelwitten te gaan die familie zijn van het eigenlijke doelwit, of in ieder geval dichtbij de doelwitten staan.

Van der Kemp ziet wel dat de vuurwerkexplosies ook steeds meer buiten het criminele drugscircuit plaatsvinden. 'Het gebeurt ook bij mensen die gewoon een ruzie hebben. Daarbij hoeft het niet eens te gaan over een hoogoplopend conflict. Het kan ook gaan om mensen die een keer ruzie hebben en toevallig de beschikking hebben over dat vuurwerk.'

Het zware vuurwerk lijkt ook handgranaten te vervangen, die in het criminele circuit vaak als dreiging werden neergelegd.

De NOS meldt ook dat de kapperszaak aan de Langestraat in Winschoten van tevoren aan de bel trok bij de politie om beveiligd te worden. Volgens Van der Kemp is het niet haalbaar voor de politie om in dit soort gevallen extra beveiliging in te zetten: 'Als iemand ergens woont en ook ergens een bedrijf heeft, is de vraag: moeten we die dan allebei beveiligen, en hoe dan?'

Om explosies te voorkomen is er permanente beveiliging nodig, zegt hij. 'Dan gaat het om meerdere diensten, om drie á vier politieagenten die je de hele dag voor een pand moet zetten. Daar is geen capaciteit voor.'

Datzelfde werd woensdag ook gezegd door Jaap Kuin, burgemeester van Pekela, waar die dag ook een explosie plaatsvond: 'We kunnen niet op elke straathoek een agent neerzetten.' Wel heeft de politie een speciaal team op het bendegeweld in Groningen gezet.