De kolencentrale die niemand meer wil (1/2)

De redacties van RTV Noord en het Dagblad van het Noorden hebben de wijze waarop de besluitvorming tot stand gekomen nauwgezet onderzocht.

Het onderzoek is gebeurd door uitvoerig te praten met (oud)-bestuurders, ambtenaren, milieubeweging, hoogleraren en andere betrokkenen. Ook werden honderden stukken, rapporten, mails en notulen van al dan niet geheime vergaderingen bekeken. Dat levert de onderstaande reconstructie op.

De eerste jaren in een nieuwe eeuw. Nederland groeit. De consumptie van energie stijgt vrolijk mee. Zelfs zo dat een energietekort dreigt. Het kabinet Balkende III maakt zich zorgen. Tijd voor actie. Nederland is te afhankelijk van gas. Dus wordt richting de sterk oprukkende internationale energiebedrijven gekeken. Zij krijgen het verzoek te investeren in niet alleen gasgestookte centrales, maar ook kolencentrales.

Groningen is er als de kippen bij en doet heel rap het zorgenkindje in de aanbieding: de Eemshaven. Energiereuzen als Nuon en RWE happen toe. Ruimte genoeg. En een prachtige haven, waar de aanvoer van kolen een fluitje van een cent is.
Ook niet onbelangrijk: de rode loper wordt uitgelegd door bestuurlijk Groningen. De centrales zijn meer dan welkom. Ook een kolencentrale; toch wat minder milieuvriendelijk dan de gasgestookte centrale die NUON gaat bouwen. “Of,” zoals de vroegere gedeputeerde Joop Boertjens het zegt: “Het hoofdproduct was konijnenkeutels. We waren blij dat er eindelijk wat ging gebeuren.''

RWE laat er met de plannen voor een kolencentrale geen gras over groeien. Het wordt druk op het provinciehuis. Het energieconcern zet hele legers specialisten in. Volgens de milieubeweging worden de provincie-ambtenaren al snel overvleugeld en zit de provincie bij RWE op schoot. Oud-bestuurders en ambtenaren schetsen een sfeer op het provinciehuis, waarin geen ruimte is voor kritische geluiden. Met name oud-gedeputeerde en nu staatssecretaris Henk Bleker - destijds verantwoordelijk voor de vergunningen - wordt in dat verband genoemd. Deze grote vis moet hoe dan ook aan de haak geslagen worden.

De politieke stemming is niet veel anders. De komst van de kolencentrale levert veel banen op. Op 31 januari 2007 gaan provinciale staten akkoord. De banen winnen het ruimschoots van de milieudiscussie. Wel wordt de motie Rijploeg aangenomen, waarin wordt bepaald dat de CO2 die de kolencentrale produceert wordt afgevangen en in de bodem wordt opgeslagen. Uiteindelijk zal daar bij gebrek aan draagvlak niets van terecht komen. Van de milieubeweging wordt op dat moment nog weinig vernomen. Het besluit over de grootste investering (en volgens criticasters meest milieu-onvriendelijke) ooit in Groningen wordt bijna achteloos genomen.

Voor het havenbedrijf Groningen Seaports is RWE een enorme kluif. Seaports heeft een jaaromzet van 20 miljoen; RWE van 54 miljard. Er wordt stevig onderhandeld over de 55 hectare die RWE nodig heeft. Even lijkt het mis te gaan als Seaports een garantie op holdingniveau eist. Die komt er uiteindelijk toch. Dus reist de directie af in een in allerijl gehuurd busje naar het RWE-hoofdkantoor in Essen om de contracten te ondertekenen. Het havenbedrijf loopt geen enkel financieel risico, verzekert de directie. De deal is lucratief. De investering van tientallen miljoenen wordt heel snel terugverdiend.

Wonderlijk is de dubbelrol van de provincie. Die is grootaandeelhouder van het havenbedrijf én gaat ook over de vergunningen. Achteraf een onwenselijke situatie, zegt onder andere de huidige Commissaris der Koningin Max van den Berg.

En dan wordt er gebouwd. Vanaf die tijd ook groeit het verzet. Greenpeace komt in actie en maakt de gang naar de rechter. Andere milieu-organisaties kruipen achter de vergadertafel. Zij beschouwen de komst van de kolencentrale als een gegeven en proberen zoveel mogelijk aan milieu-compensatie binnen te slepen. De strijd met Greenpeace is in de finale beland. Nog één gerechtelijke uitspraak te gaan. Greenpace is overtuigd van de victorie. Op het provinciehuis gaan ze er vanuit dat de bouw gewoon doorgaat.

Dan de beloofde banen. Die komen er. De bouwvakkers stromen toe. Niet eens zoveel Groningers. Op de bouwplaats wemelt het van de verschillende nationaliteiten. Het gebied profiteert volop met de levering van hotelvoorzieningen, catering en aanverwante artikelen. In het heetst van de strijd wordt met wel heel veel banen geschermd. Zoals 250 directe en 450 indirecte. Als de centrale eenmaal draait werken er 150 mensen, zegt RWE nu. Het aantal indirecte banen wordt op 350 ingeschat.