Lege winkels in Groningen: 'Doen we niks, dan staat binnen vijf jaar een derde leeg'

© RTV Noord
Wie bestelt tegenwoordig niet via internet? Leegstaande winkels zijn daardoor geen uitzondering in het straatbeeld. In de provincie Groningen versterkt bevolkingskrimp het leegstandsprobleem. Hoe gaan gemeentes hiermee om? NoordZaken zocht het uit en zet de situatie in vijf gemeentes op een rij.
Door: Theo Sikkema

Het Planbureau voor de Leefomgeving publiceert regelmatig cijfers over de winkelleegstand. Met gegevens van Locatus als onderligger. Locatus verzamelt in Nederland informatie over winkels, winkelgebieden en winkelpassanten. Eind 2005 bedroeg de gemiddeld leegstand 5 procent. Dit cijfer is in elf jaar tijd verdubbeld. Eind 2016 stond gemiddeld ruim 10 procent van de winkelpanden in de provincie Groningen leeg. Dat is gelijk aan het landelijke beeld. Eind 2015 lag het percentage iets boven de 9 procent.
De provincie Groningen is zich terdege bewust van het probleem en heeft onder de noemer 'Programma Leefbaarheid' een budget van 27 miljoen beschikbaar gesteld om de gemeentes financieel te ondersteunen bij het terugdringen van de vierkante meters winkelruimte. In 2016 is de eerste acht miljoen verdeeld. Van de veertien aanvragen zijn zes gehonoreerd. De rest van het geld wordt de komende tijd op basis van de aanvragen toegewezen.

Vergrijzing en ontgroening

In Groningen is bovendien sprake van zowel vergrijzing als ontgroening: de bevolking wordt ouder en de jongeren trekken weg uit het Ommeland. Winkelcentra worden daardoor te groot voor het lokale koperspubliek. Hoe gemeenten hiermee omgaan verschilt. En er zijn manieren om er wat aan te doen
Gemeente Oldambt

'Samen maken we de stad'
Leegstand 2005: 6 procent
Leegstand 2016: 20 procent
Verwachte bevolkingsdaling 2016 - 2025: - 4 procent

De Gemeente Oldambt is ten opzichte van 2005 de grootste stijger in de provincie. De leegstand in Oldambt behoorde tot de hoogste van ons land. In de afgelopen twee jaar is het aantal leegstaande panden echter gehalveerd tot één op de vijf winkels (eind 2016).

De afgelopen twee jaar heeft de gemeente Oldambt een succesvolle methode ontwikkeld. Er is een zogeheten leegstandverordening ingevoerd. Hierin is geregeld dat de gemeente boetes op kan leggen als een eigenaar een pand leeg laat staan.

Ondernemers faciliteren

'Samen maken we de stad is ons motto,' zegt verantwoordelijk wethouder Laura Broekhuizen. 'Het werkt zo goed, omdat we ondernemers faciliteren en er samen met de ondernemers aan een oplossingen werken. We hadden het ook op zijn beloop kunnen laten, maar de gemeente is wel verantwoordelijk voor het totale straatbeeld.'
Het werkt zo goed, omdat we ondernemers faciliteren
Laura Broekhuizen - wethouder Gemeente Oldambt

Kost veel tijd en geld

Momenteel werken landelijk acht gemeentes met een leegstandverordening. Dat het er maar weinig zijn, komt volgens Broekhuizen doordat het veel tijd en geld kost. Bij de start in 2013 subsidieerde de provincie in eerste instantie 12,5 miljoen euro en vorig jaar kwam er ook een bijdrage uit het beschikbare bedrag van 27 miljoen in het 'Programma Leefbaarheid'.
Secretaris Martin Schipper zit in het bestuur van Handel en Nijverheid. 'Als we een pand leeg zien staan dan schrijven we de eigenaar aan om de helpende hand te bieden. Deze vriendelijke toon zijn ondernemers niet gewend. Mocht de eigenaar niet mee willen werken dan volgt een boete. Vorig jaar is er geloof ik één boete uitgedeeld.'

Vrij parkeren

Een belangrijke onderligger was ook vrij parkeren. Schipper hierover. 'De ondernemers wilden vrij parkeren en in ruil daarvoor betalen wij honderdvijftigduizend euro reclamebelasting om het ontstane gat in de begroting aan te vullen. Sinds het gratis parkeren zijn de scores in de vitaliteitsenquêtes steeds beter. Vrij parkeren brengt meer klanten.'
Vrij parkeren brengt meer klanten
Martin Schipper - secretaris bestuur Handel en Nijverheid
Gemeente Leek
'Winkelkernen compact houden'
Leegstand 2005: 4 procent
Leegstand 2016: 11 procent
Verwachte bevolkingsdaling 2016 - 2025: 0 procent
In de gemeente Leek is de leegstand met tien procent conform het landelijk gemiddelde. In de gemeente worden vier winkelgebieden onderkend. Het winkelcentrum in Leek, het grootwinkelplein in Leek plus de winkelkernen Tolbert en Zevenhuizen.
Marcel van der Meulen is economisch beleidsmedewerker en hij geeft aan dat in Leek gewerkt wordt aan duidelijke kaders. 'Het plan is om medio dit jaar een detailhandelvisie vast te stellen in de gemeenteraad. De rode draad is dat we proberen de huidige winkelkernen compact te houden en er buiten het centrum zeker niks nieuws aan toe te voegen.'
Gemeente Stadskanaal
'Des te langer we wachten, des te duurder het wordt'
Leegstand 2005: 6 procent
Leegstand 2016: 15 procent
Verwachte bevolkingsdaling 2016 -2025: - 7 procent
In Stadskanaal is de leegstand het afgelopen decennium meer dan verdubbeld. Voor het winkelcentrum in Stadskanaal is in 2016 een centrumvisie ontwikkeld. De kosten van uitvoering hiervan bedragen ruim vier miljoen. Een eerste aanvraag voor aanvullende financiering bij de provincie redde het niet.

Winkelleegstand meest urgent

Verantwoordelijk wethouder Peter Gelling. 'De financiering door de provincie is vertraagd, maar wij willen voortmaken. We voelen ons gesterkt dat we een goed plan hebben. Komt bij dat we in onze provincie qua winkelleegstand ook het meest urgent zijn.'
Ik voorzie dat binnen vijf jaar een derde van de winkels leegstaat als we nu niks doen
Peter Gelling - wethouder Gemeente Stadskanaal
Gelling ziet het somber in als nog langer gewacht moet worden. 'Ik voorzie dat binnen vijf jaar een derde van de winkels leegstaat wanneer we nu niks doen. Nu is er goeie wil en dat moeten we doorzetten. We zitten in een sociaal-economisch zwakke regio. De middenstand biedt veel werkgelegenheid en het is belangrijk om dat op niveau te houden.'

Vijfentwintig procent inleveren

Klaas Jan Havinga is voorzitter van Centrum Winkeliers Stadskanaal. 'Om weer tot een normaal beeld te komen, moeten we toch zeker vijfentwintig procent vloeroppervlakte inleveren. Er moet meer beleving gecreëerd worden. Daar is te weinig aan gedaan de laatste jaren. De trekkracht is er wel, maar het centrum van Stadskanaal is nu te groot en te onoverzichtelijk. Des te langer we wachten des te duurder het wordt.'
Gemeente Loppersum
Herinrichting voorop
Leegstand 2005: 7 procent
Leegstand 2016: 16 procent
Verwachte bevolkingsdaling 2016 – 2025: 0 procent
In Loppersum is de leegstand de voorbije jaren meer dan verdubbeld. Het percentage steeg van bijna zeven naar ongeveer zestien procent.
Een woordvoerder laat weten dat de gemeente de afgelopen jaren sterk heeft geïnvesteerd in het centrumgebied van zowel de dorpen Loppersum als Middelstum. Voor beide kernen geldt dat het centrumgebied opnieuw is ingericht om de aantrekkelijkheid ervan te vergroten. Daarnaast is in Loppersum een nieuwe supermarkt gebouwd met betere exploitatiemogelijkheden voor de toekomst.
Gemeente Delfzijl
'Winkeliers die verhuizen financieel tegemoet komen'
Leegstand 2005: 9 procent
Leegstand 2016: 9 procent
Verwachte bevolkingsdaling 2016 - 2025: - 10 procent
Misschien wel in contrast met de verwachting is de leegstand in Delfzijl niet toegenomen. In 2013 is een zogeheten simuleringsverordening gemaakt. Dat gaf de gemeente de ruimte om een kernwinkelgebied aan te wijzen met als doel alle winkels er omheen in de kern te krijgen.
We verminderen de vierkante meters winkelbestemming met een derde. Hiervan is nu ruim de helft gerealiseerd
IJzebrand Rijzebol - wethouder Gemeente Delfzijl
Verantwoordelijk wethouder IJzebrand Rijzebol: 'We hebben ruim een miljoen euro beschikbaar gesteld. Hiermee worden middenstanders die hun winkel verplaatsen financieel gecompenseerd. Ook voor het geven van een andere invulling aan de achterblijvende panden waren subsidies beschikbaar. Het geld is nu bijna op en het resultaat is er naar. We willen de beschikbare vierkante meters winkelbestemming met een derde verminderen. Hiervan is nu ruim de helft gerealiseerd. We verwachten dat er vanuit de gemeentelijke begroting extra geld voor beschikbaar komt.´