'Snel internet voor alle Groningers in 2018 is een illusie'

Snel internet voor alle inwoners en bedrijven in Groningen voor het einde van 2018. Dat was de belofte die gedeputeerde Patrick Brouns enkele maanden geleden deed. Een plan dat onhaalbaar is, zeggen betrokkenen. 'Het zit vol met mitsen en maren.'
Leestijd is een minuut of tien. Dan weet je waarom tienduizenden Groningers het moeten doen zonder fatsoenlijke internetverbinding.


Door Loek Mulder en Mario Miskovic

Snel internet is een vurige wens van bedrijven en inwoners buiten de dorpen en steden in Groningen. Want zonder snelle verbinding kan een boer zijn mestboekhouding niet eens fatsoenlijk doen, lukt het bedrijven niet om bestanden te versturen en voor nogal wat plattelanders zit een filmpje kijken via Netflix er niet in.

Ergernis

Een kleine twintigduizend adressen (19.156) zitten in Groningen met een internetverbinding die zo traag is dat ergernis de belangrijkste opbrengst ervan is. Omdat het een rem zet op de economische en sociale ontwikkeling wil de provincie dat alle 'witte vlekken' voor eind 2018 snel internet hebben. Zeven partijen hebben ingeschreven op de subsidieregeling Snel Internet Groningen. Vier ervan willen één of enkele gemeenten voorzien van glasvezel of mobiel snel internet, drie willen de hele provincie aanpakken.
'Er zijn niet eens zoveel graafmachines beschikbaar'
Hugo van Vliet - VanVliet GEO-ICT

Graafmachines

Maar de twijfels rond het project zijn enorm. De aanleg zal in elk geval veel meer tijd kosten dan de provincie voorspiegelt. Om het nieuwe glasvezelnetwerk te leggen moet er tweeduizend kilometer gegraven worden. 'Er zijn niet eens zoveel graafmachines beschikbaar om dat zo snel klaar te krijgen', zegt Hugo van Vliet van VanVliet GEO-ICT, één van de bedrijven die aan de slag wil.

Onwerkbaar

Daar komt bij dat alle adressen aansluiten volgens ingewijden miljoenen meer kost dan de zeventig miljoen euro die de provincie schat. Bovendien zien de bedrijven de voorwaarden waartegen het project uitgevoerd moet worden als onwerkbaar.
Een adres van glasvezel voorzien mag van de provincie bijvoorbeeld niet meer dan vijfduizend euro kosten. 'Zeker is dat je daar niet ieder huis voor kunt aansluiten', zegt directeur Pepijn Lavrijssen van Glasvezelgemeente, dat eveneens in Groningen aan de slag wil.
'Honderd procent dekking is een illusie', zegt Lavrijssens collega Erik Dingemanse van Glasvezelgemeente. 'Er zijn nou eenmaal locaties waarvoor het te duur is er een landlijn naartoe te brengen. Een meter graven kost dertig tot veertig euro. Kun je nagaan wat een kilometer kost.'
Honderd procent dekking is een illusie
Erik Dingemanse - Glasvezelgemeente


Staatssteun

Dan is er nog de aanwezigheid van KPN en Ziggo, die het initiatief van de provincie als een bedreiging van hun inkomsten zien omdat ze er klanten door verliezen. De meeste mensen met traag internet hebben nu een abonnement bij KPN. 'Er is een serieus risico dat die partijen gaan procederen', zegt Lavrijssen van Glasvezelgemeente.
Telecompartijen kunnen toekenning van een project aanvechten met het argument dat er sprake is van ongeoorloofde staatssteun. 'Nog nergens in Nederland is een project gerealiseerd met de financiële ondersteuning zoals de provincie Groningen nu geeft', aldus Lavrijssen.

Teruggeschroefd

KPN, Ziggo en een derde partij hebben al bezwaar gemaakt tegen het aantal van twintigduizend adressen zonder snel internet. Volgens hen voldoet de verbinding op zesduizend van de adressen nu of binnenkort wel aan de norm voor snel internet en mag de provincie daar dus geen subsidie verlenen voor verbetering van de internetverbinding.
Het aantal adressen zonder snel internet is daarom teruggeschroefd naar veertienduizend. Dat betekent minder klanten voor de partijen die hebben ingeschreven op de regeling Snel Internet Groningen, wat hun verdienmodel onderuit haalt. Onlangs werd het aantal adressen verder verlaagd naar ongeveer elfduizend.

Geduld

KPN of de andere ondernemingen verplichten zich dan wel zelf die circa negenduizend geschrapte adressen binnen drie jaar van snel internet te voorzien. De burgers en bedrijven die het betreft zullen dus nog jaren geduld moeten hebben, want voordat de telecompartijen hun verplichtingen zijn nagekomen zijn we al ergens rond 2020.
We spannen ons maximaal in om in de buitengebieden zoveel mogelijk mensen aan te sluiten op snel internet
KPN

Geen interesse

KPN is niet geïnteresseerd in de aanleg van een glasvezelnet in de gehele provincie. Wel laat het telecombedrijf weten: 'We spannen ons maximaal in om in de buitengebieden zoveel mogelijk mensen aan te sluiten op snel internet. Om in deze gebieden snel internet te realiseren zijn grote inspanningen en investeringen vereist en is in veel gevallen samenwerking noodzakelijk.'
'Wij zijn in continue dialoog met lokale overheden en bewonersinitiatieven om gezamenlijk de mogelijkheden te verkennen en waar het kan met maatwerkoplossingen te komen.'
Daarnaast experimenteert KPN met nieuwe technologieën. Zo introduceerde het bedrijf in 2015 de mogelijkheid om thuis te internetten via 4G. Loppersum was hiervoor proefgebied.
Dure boringen
Voor de zeventig miljoen euro kostende glasvezeloperatie in het buitengebied ligt op het provinciehuis veertig miljoen klaar aan subsidies en leningen. Directeur Andrew van der Haar van de brancheorganisatie van glasvezelbedrijven Fiber Carriers Association (FCA) lacht om de bedragen. Hij schat dat de totale kosten eerder richting de 120 miljoen gaan.
'Een meter rechtuit graven op boerengrond kan voor dertig euro, maar wat denk je dat een gestuurde boring onder het Winschoterdiep kost?' Bij de FCA zijn elf glasvezelbedrijven aangesloten en geen van hen zag brood in de aanbesteding van de provincie. 'Omdat ze geen serieuze kans van slagen zagen', aldus Van der Haar.
Wat denk je dat een gestuurde boring onder het Winschoterdiep kost?
Andrew van der Haar - brancheorganisatie FCA

Juridisch gevecht

Bovendien zagen de bedrijven de juridische strijd met KPN of Ziggo als een zwarte donderwolk boven het hele plan hangen. 'Daar hebben ze stevige juridische afdelingen die er wat van gaan vinden', aldus Van der Haar. 'Ze zullen het waarschijnlijk gooien op ongeoorloofde staatssteun. De partijen die hebben ingeschreven missen de juridische en financiële middelen om de strijd aan te gaan. Mijn visie is dat het allemaal echt niet gaat werken.' Als het al lukt overal glasvezel aan te leggen, meent Van der Haar, reken kan minstens twee jaar bij de termijn van eind 2018.

Mitsen en maren

Jan Hut is voorzitter van Breedband Westerkwartier. Samen met andere initiatieven heeft die organisatie ingeschreven op de provinciale plannen. Daarnaast is Breedband Westerkwartier in het eigen gebied ook zelf aan de slag gegaan omdat vertrouwen in de aanpak van de provincie ontbreekt. 'In het Westerkwartier hebben we de handen vrij en geen gedoe met staatssteun', verklaart Hut.
Het provincieplan zit vol met mitsen en maren, volgens Hut. 'Zoveel onwerkbare voorwaarden. Niets straalt uit dat de provincie het graag wil.' Huts analyse: 'De politiek wordt onder druk gezet door de burgers die snel internet willen. Maar de ambtenarij heeft er geen zin in. Daar vinden ze het hele plan te complex.'
'Zoveel onwerkbare voorwaarden. Niets straalt uit dat de provincie het graag wil
Jan Hut - Breedband Westerkwartier

Flinterdun

De belofte die gedeputeerde Brouns heeft gedaan, zal hij volgens Hut nooit kunnen waarmaken. Veel van de partijen die zich bij de provincie hebben gemeld zijn bovendien 'flinterdun', of vallen in de categorie 'fantast', oordeelt Hut, die zegt dat buurprovincie Drenthe laat zien dat het wel anders kan. 'Die provincie heeft een totaal andere houding. Ze werkt en denkt mee. Er zijn drie lokale initiatieven operationeel en meerdere in aanleg.'

Sneuvelen

Lokale en regionale burgerinitiatieven om een dorp of streek van glasvezel te voorzien zijn talrijk, maar ondanks de ambities lopen de meeste van die burgerplannen spaak. Dat komt doordat er nogal wat wordt gevraagd van de partijen die de netwerken willen aanleggen.
Lavrijssen: 'Er is exorbitant veel kennis voor nodig. Van financiering, van juridische kwesties rond bijvoorbeeld graafwerkzaamheden, van het aansturen van aannemers en omtrent procedures die door partijen als KPN worden aangespannen.'
De brancheorganisatie van glasvezelbedrijven Fiber Carriers Association heeft becijferd dat van de 135 (burger)initiatieven in Nederland er slechts vijf daadwerkelijk een snel en werkend internetnetwerk hebben opgeleverd. Veel initiatieven smoren in de kiem of gaan failliet omdat uiteindelijk toch niet voldoende mensen van de snelle verbinding gebruik willen maken.
Iemand die denkt dat het voor minder dan honderd miljoen kan, is een dromer
Hugo van Vliet - VanVliet GEO-ICT

Draadloos snel internet

Er zijn manieren om verderweggelegen aansluitingen goedkoper van snel internet te voorzien. Bijvoorbeeld door de aansluiting draadloos te maken. Dat is wat bijvoorbeeld de Rodin Group uit Groningen en VanVliet GEO-ICT uit Den Ham doen. Rodin biedt in 23 gemeenten een gemengde oplossing aan: deels glasvezel, deels draadloos.
Het eenmansbedrijf van Hugo van Vliet heeft ingeschreven met het plan om in de gemeente Winsum deels draadloos en deels met glasvezel snel internet aan te leggen. Eerder deed hij dat in Den Horn waar al sinds 2003 zo'n negentig huishoudens gebruik van maken van draadloos snel internet.

Ook zonder subsidie

Maar Van Vliet ziet de nodige bezwaren. 'De provincie gaat ervan uit dat de partijen het ook aanleggen zonder subsidie. Dat was wel een eye-opener. Ik vraag me af wat de provi ncie nu eigenlijk wil: daadwerkelijk de burger voorzien van snel internet, of alleen maar mooi weer spelen met ambitieuze plannen.'
Maar Van Vliet heeft wel een probleem, want volgens de voorwaarden van de provincie moeten partijen die inschrijven in elk geval in de aardbevingsregio snel internet aanleggen. Daar voldoet Van Vliets plan niet aan. Bovendien zijn er serieuze bezwaren tegen de draadloze variant van snel internet.

Dromer

Ook Van Vliet heeft bedenkingen tegen de kostenraming van het plan. Zijn berekening voor het aanleggen van glasvezelleidingen in alleen de gemeente Winsum komt op een miljoen of drie. 'Reken voor de hele provincie gerust op een miljoen of honderd, aldus Van Vliet. 'Wanneer je denkt dat het goedkoper kan, dan ben je een dromer.'

Reactie gedeputeerde Brouns: 'Geen zorgen over kosten of termijnen'

'Geen van de partijen heeft aangegeven dat het niet haalbaar is', reageert EZ-gedeputeerde Patrick Brouns. 'Maar het zal deels van gemeenten afhangen. De provincie heeft hen gevraagd optimale medewerking te verlenen bij de vergunningsprocedures en legeskosten. Als gemeenten daarmee gaan treuzelen, dan kan het de zaak vertragen. Ik kan ze niet dwingen.' Gemeenten vinden allemaal dat snel internet een basisvoorziening is, stelt Brouns. 'Dan zullen ze ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen.'
Brouns erkent dat door het schrappen van zo'n negenduizend adressen uit de regeling Snel Internet Groningen het verdienmodel van de partijen die de overblijvende adressen willen verglazen 'minder gunstig' maakt. 'Maar gelukkig hebben we veel subsidie beschikbaar en de partijen hebben aangegeven dat het ervoor kan.' Dat laatste is maar de vraag aangezien de bedrijven hun inschrijving baseerden op een groter aantal adressen.
Brouns maakt zich evenmin zorgen over de kosten. 'We hebben het laten doorrekenen door een professioneel bureau. Dat stelt dat het voor zeventig miljoen kan. De zeven aanbiedingen die we hebben gehad komen ook niet over het bedrag heen.'
Dat de ambtenaren op het provinciehuis het project niet zien zitten noemt Brouns 'onzin'. Het wordt volgens hem juist enorm gedragen. Er is geen vrees voor procedures die door telecomreuzen of Brussel worden aangespannen, aldus Brouns: 'De regeling hebben we juist gekozen omdat die door Brussel wordt geaccepteerd.'
Brouns zegt dat het model dat in Drenthe wordt gehanteerd in drie jaar tijd niet meer dat zo'n 1500 nieuwe aansluitingen heeft opgeleverd. Daar wordt het aan de burgerinitiatieven overgelaten. 'En wat ze in Friesland wilden is door Brussel afgekeurd. Daar kunnen ze helemaal opnieuw beginnen.'
Reactie Marco Smit, Economic Board Groningen: 'We zitten in een spagaat'
'We staan zeker voor een uitdaging', zegt Marco Smit van de Economic Board Groningen. Voor zijn organisatie is snel internet in het aardbevingsgebied topprioriteit. Kern van de hele kwestie ligt bij Brussel, dat internetvoorziening als een taak van de markt ziet, legt Smit uit. 'Uitzonderingen zijn mogelijk. Maar zodra je ook maar een millimeter over de grens gaat, loop je tegen grote telecompartijen aan.'
'Wij zijn binnen het hele traject zeer beducht geweest binnen de grenzen te blijven. Wat we doen dat mag', verzekert Smit, die op grond hiervan het risico op verdere procedures door telecombedrijven gering acht. 'Maar het is een spagaat, we mogen de markt niet verstoren.'
Smit signaleert nog wel een andere kwestie. 'Het succes van de partij die glasvezel gaat leggen staat of valt met het aantal abonnees dat zich aansluit. Stel dat niemand een abonnement neemt, wat dan? In de rest van Nederland zien we daardoor glasvezelcorporaties failliet gaan. Al weten we dat de behoefte aan snel internet groot is.'
Omdat de kwaliteit van de organisatie achter het glasvezelnet hier zwaar telt, worden de techniek en de economische haalbaarheid van de plannen beoordeeld. Smit is iets minder optimistisch over het tijdpad dan Brouns en gaat ervan uit dat met de graafcapaciteit die er is, de hele provincie in twee jaar verglaasd kan zijn.

Lees ook: