Winschoten herdenkt de Joden 'als onze vrienden en buren'

Op verschillende plaatsen in Winschoten wordt stilgestaan bij de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo werd aan de Oranjestraat een standbeeld onthuld voor Etty Hillesum.
Vermoord in Auschwitz

Hillesum werd in Auschwitz vermoord door de nazi's en woonde in de jaren 20 in Winschoten. Daar werd aan de vooravond van de dodenherdenking bij stilgestaan, als onderdeel van Open Joodse Huizen.

Onze buren en vrienden

'We willen in Winschoten niet alleen aandacht geven aan de Joden als slachtoffer, maar ook hoe ze waren als onze buren, als onze vrienden', zegt Marianne Kruijswijk van Cultuurhistorisch Centrum Oldambt.

Dagboek

Hillesum schreef tijdens de oorlog een dagboek, dat jaren na haar dood gepubliceerd werd. 'Ze probeerde in mijn ogen steeds een balans te houden tussen dat wat slecht en dat wat goed is', vertelt Kruijswijk.
'Bijvoorbeeld door te zeggen: We kunnen nog steeds wandelen, nog steeds naar de hemel kijken, op het moment dat er al beperkende maatregelen zijn voor Joden. Ze heeft een heel respectvolle manier van leven opgebouwd, naar mijn idee.'

Hartklachten

Ook aan de Torenstraat staan Winschoters stil bij de jodenvervolging. Alex de Ruit gedenkt er zijn Joodse opa, Gustav Tahl. Anders dan Etty Hillesum overleefde hij de bezetting wel. 'Maar hij had hartklachten gekregen tijdens de oorlog en stierf in 1954.'

Ondergedoken op het eigen dak

Tahl werd geboren in Roemenië, vond de liefde in Duitsland en vluchtte naar Winschoten toen in 1936 bij zijn fotografiezaak in Oldenburg de ruiten ingegooid werden. Samen met zijn vrouw kwam hij terecht aan de Torenstraat, waar hij ondergedoken zat op zijn eigen dak.
'Hij moest zich melden voor kamp Westerbork, dat heeft hij niet gedaan', zegt zijn kleinzoon. 'Toen heeft hij naast de schoorsteen op zijn woning een soort tent gebouwd en daar ging hij overdag inzitten. 's Nachts sliep hij gewoon in de slaapkamer bij mijn oma. Dat is de laatste twee jaar van de oorlog zo gegaan.'

'Goed om dit soort verhalen te vertellen'

De Ruit vindt het belangrijk dat hij het verhaal van zijn opa vertelt aan geïnteresseerden, die een kijkje nemen bij Open Joodse Huizen. 'Winschoten was vroeger na Amsterdam de plek waar procentueel de meeste Joden woonden. En er zijn maar heel weinig van overgebleven. Het is goed om dit soort verhalen te vertellen aan de mensen.'