Nieuwe financiële zorgen voor reders: scheepsinstallaties onbetaalbaar

'Ik heb geen idee hoe we dit moeten oplossen', schetst Otto Torenbosch de situatie. Hij is directeur van de Groningse rederij Thorco, die zo'n zestig schepen bezit. De helft ervan moet volgens de nieuwe regel van de International Maritime Organization (IMO) een ballastwatermanagementsysteem hebben. 'Per schip is dat een investering van een kwart miljoen euro. Reken dat maar uit voor dertig schepen. Wij kunnen dat nu onmogelijk dragen.'

De IMO is de scheepvaartorganisatie van de Verenigde Naties en die wil een eind maken aan verspreiding van diertjes, planten, organismen en ook vervuiling vanuit havens via water uit ballasttanks. Schepen nemen in havens vaak water in om stabiel te kunnen varen. Daarvoor gebruiken ze ballasttanks die ze in een haven vullen en elders ter wereld legen. Zo komt het dat er nu Aziatische krabbensoorten in de Waddenzee leven.

Het verdrag geldt wereldwijd en betreft vijftig- tot zestigduizend schepen. In Nederland gaat het om ongeveer tweeduizend. Nieuwe schepen hebben vaak al wel een systeem ingebouwd. 'Zonder deze installaties mogen de schepen gewoon niet varen', zegt directeur Martin Dorsman van de koninklijke redersvereniging KVNR stellig. 'Zo simpel is het. Het is dus behoorlijk kritisch.'

'De inbouw is niet een heel ingewikkelde operatie, maar in veel schepen ontbreekt de ruimte ervoor', zegt Johan Wagelaar, zelfstandig scheepvaarteconoom in Groningen. Voor meer problemen zorgen de kosten van de installaties. Voor een doorsnee coaster waar noordelijke reders veel mee varen, is een systeem voor ballastwaterzuivering volgens Wagelaar een investering van drie tot vier ton. Bij een groot schip kunnen de kosten oplopen tot een miljoen.

Voor de reders die na de crisis financieel uitgeput zijn, is dat een te zware last. Banken zijn gezien de financiële positie van veel reders niet bereid te lenen, zegt Wagelaar. Volgens redersorganisatie KVNR kan de verplichting reders over de rand duwen. Ook de leeftijd van schepen telt, want reders voelen weinig voor een investering van een paar ton in een schip van vijftien jaar oud. Dat geld wordt nooit meer terugverdiend. Wagelaar: 'Die schepen kan een reder eigenlijk alleen maar verkopen of naar de schroot varen. Voor een schip waar je nog twintig jaar mee vooruit kunt, ligt het natuurlijk anders.'

Schepen zonder installatie komen binnenkort de wateren in de VS al niet meer in. De Amerikaanse autoriteiten lopen een stap voor op de Europese en handhaven nu al strengere regels en ze delen boetes uit. Europa zal volgen.

Ja en nee. 'Er is geen ontkomen aan', zegt scheepvaartdeskundige Wagelaar. 'In september gaat de maatregel in.' Wel is er een tijdelijke ontsnapping mogelijk, via een uitstel dat volgens de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders nu door alle rederijen is aangevraagd.

Dat uitstel mag dan voor maximaal vijf jaar gelden, het geeft volgens directeur Dorsman van de redersvereniging slechts heel even lucht: 'Reders moeten er nu echt over nadenken en zullen op termijn van een jaar of twee jaar moeten beginnen met inbouwen. Het vraagt om planning, want een schip moet uit de vaart. Welk schip als eerste? Hoe pas ik de vaarschema's aan?'

En, onderstreept Dorsman, een reder die op de VS vaart, moet zo snel mogelijk aan de slag, want daar zijn de strengere voorschriften nu al van kracht. 'We moeten maar hopen dat de situatie voor de scheepvaart verbetert en dat de rederijen ondertussen hun financiële positie weten te versterken', verklaart de KVNR-directeur, die bij het kabinet aan de bel heeft getrokken. De KNVR pleit voor een fonds waaruit reders een deel van de investeringen in de zuiveringsinstallaties vergoed kunnen krijgen.

Vanwege het uitstel zegt directeur Jan van der Laan van het Groningse Feederlines, dat al haar dertien schepen moet ombouwen: 'We hoeven dus nog geen investering te doen. De situatie is nog niet nijpend. Tien jaar crisis heeft z'n sporen achtergelaten en een grote uitgave aan een ballastwatersysteem kan nu gewoon niet.' Ook hij vestigt zijn hoop op een aantrekkende markt voor zeevracht: 'We zien verbetering. We dansen nog geen polonaise, maar de laatste maanden zijn zelfs beter dan verwacht.'

Zeker niet, het komt het milieu ten goede. En waar ze de nieuwe regels handenwrijvend verwelkomen, is op de noordelijke scheepswerven. Daar kunnen ze nieuwe opdrachten wel gebruiken.

- Scheepsbouw: keihard knokken om te overleven
- Malaise scheepsbouw brengt toeleverancier op randje afgrond
- Bankroet Flinter geeft MF Shipping wind in de zeilen
- Rederij Flinter Groep is failliet
Groningen Seaports heeft een andere oplossing. Hier meer daarover.