Rijksdienst: 'Maak van niet te redden monumenten ruïnes'
15 juni 2017, 15:54 • 4 minuten leestijd
Monumenten en beeldbepalende panden in het aardbevingsgebied die niet meer te redden zijn, moeten als ruïnes toch behouden blijven voor Groningen. Die opvallende aanbeveling komt van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE).
Het staat in het nog geheime
van deze organisatie,
waar RTV Noord de hand op heeft weten leggen.
Het is gemaakt in opdracht van Nationaal Coördinator Groningen (NCG) Hans Alders. Het is een onderzoek naar de wijze waarop 1500 rijksmonumenten en vele duizenden beeldbepalende panden al dan niet versterkt moeten en kunnen worden.
Heel ingrijpend
Volgens de rijksdienst zijn er drie mogelijkheden. Naast de sloop is dat het bouwkundig versterken van de monumenten en bijzondere gebouwen. Dat kan heel ingrijpend zijn en ook negatieve gevolgen hebben voor het beeldbepalende karakter van zo'n monument.
Een derde optie is om het publieke gebruik van zo'n pand in te dammen, zoals bij kerken en gemeenschapsgebouwen Met als gevolg dat er minder mensen zo'n pand in mogen, waardoor de veiligheidsrisico's afnemen.
Extra onderhoud
'Een zeer verzwakt gebouw met een ontmoetingsfunctie kan ingrijpend versterkt worden. Maar een geschiktere aanpak kan zijn om extra onderhoud te plegen en het gebruik te wijzigen naar een lagere veiligheidscategorie', zo staat in het rapport.
De rijksdienst meldt niet hoeveel monumenten mogelijk het loodje moeten leggen. Wel luidde deze dienst van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap twee jaar geleden al de noodklok in een eerder rapport. 'Als er niet snel ingegrepen wordt ingegrepen, lopen alle monumenten in het aardbevingsgebied groot gevaar', werd toen al geconcludeerd.
Steenfabrieken
Bij een deel van de monumenten kan het versterken onbetaalbaar zijn, zo is de inschatting. 'Als het gebouw wordt opgegeven, valt te overwegen dit te behouden als een ruïne. Ruïnevorming is uiteraard niet het streven. Maar wanneer een ruïne het verhaal van het gebruik uit het verleden kan vertellen en ook ruimtelijk een interessante plek oplevert, dan kan een ruïne ook een betekenis geven krijgen als erfgoed. Voorbeelden zijn steenfabrieken Rusthoven bij Appingedam en aan het Winsumerdiep.'
Uit het rapport blijkt verder dat het versterken van monumenten zeer gecompliceerd is. Er worden verschillende opties aangegeven. Het versterken van vloeren, kapconstructie en plafond is de minst ingrijpende. Nieuwe binnenwanden is ook een mogelijkheid, met als bezwaar dat daarmee het karakter in zo'n monument wordt aangetast.
Van buiten versterken met panelen, spanten en portalen kan ook. Verder kan het aanpakken van de fundering een oplossing bieden, aldus de rijksdienst.
Bouwnormen
Huizen in het aardbevingsgebied worden versterkt aan de hand van met de meest recente Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR). Het gaat hier om de voor het aardbevingsgebied aangepaste bouwnormen.
Betwijfeld wordt of die ook toepasbaar zijn op monumenten en wellicht losgelaten moeten worden. 'Het veilig maken volgens de NPR-norm staat op zeer gespannen voet met de aanwezige identiteit en cultuurhistorische kwaliteiten', wordt geconcludeerd.
Omstreden contourenkaart
Het rapport is geschreven voor tien gemeenten. Opvallend is dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed daarbij de omstreden contourenkaart voor het aardbevingsgebied gebruikt.
Daarover wordt wel het volgende opgemerkt: 'Ook buiten deze contouren zijn inmiddels schades bekend. Tot in Noord-Drenthe aan toe. De manier van werken die is ontwikkeld, is ook in deze gebieden toepasbaar.'
Mogelijke oplossingen
Bij die werkwijze stelt de rijksdienst voor om zo snel mogelijk te starten met een analyse van de situatie per pand. Daarna moet een diagnose worden gesteld, gekoppeld aan mogelijke oplossingen. Vervolgens moet een plan van aanpak worden gemaakt en daarover een besluit worden genomen. Daarbij spelen de betrokken gemeenten een belangrijke rol, geadviseerd door monumenten- en welstandscommissies.
De Nationaal Coördinator Groningen (NCG) laat in een reactie weten dat er samen met gemeenten, provincie en het rijk wordt gewerkt aan een erfgoedprogramma. Het concept-rapport wordt begin juli besproken door alle betrokken partijen.
