Sinds 'Huizinge' weet iedereen waar Huizinge ligt

16 augustus 2017, 06:00 • 9 minuten leestijd

Er waren bevingen, er was schade. Er was woede, angst, er was tergende onzekerheid. Maar om de ogen buiten Groningen te openen, was een grote klap nodig. Die klap kwam vijf jaar geleden. Deze woensdag staan we stil bij 'Huizinge 2012', de aardbeving die alles veranderde.

'Huizinge' was de grootste en de zwaarste, tot nu toe: 3,6 op de Schaal van Richter. De knal was in de wijde omgeving te voelen, tot aan de stad Groningen toe. Zo'n tweeduizend schademeldingen leverde de klap op, beduidend meer dan andere bevingen.

Trillende kopjes, een slingerende lamp
Nee, zegt Helma Mulder (51) uit Stedum, die donderdagavond in 2012 vergeet ze nooit meer. Welke Groninger wél? Het was een warme dag geweest, de avond die erop volgde was zwoel, broeierig. Mulders partner lag al in bed, zij zat beneden op de bank televisie te kijken. En toen ineens die knal. 'De kopjes trilden. De lamp die aan het plafond hing, slingerde wild van links naar rechts en terug. Voor mijn gevoel duurde het heel lang, maar waarschijnlijk was het maar een seconde, of een fractie daarvan, zelfs. Ik weet het niet precies.'

De straat liep uit
Nooit vergeet ze hoe doodstil het was, onmiddellijk na de klap. Hoe iedereen in de minuten die volgden de straat op liep, daar maar stond, midden in Stedum, koortsachtig pratend, gebarend, wijzend naar huizen, daken, schoorstenen. 'Ja, toen was het wel even het gesprek van de dag.'

De knal bij Huizinge bleek de genadeklap voor haar huis.

Er kwamen experts, contra-experts. De stutten kwamen, de stutten bleven. Twee jaar lang moesten zij en haar gezin zo'n beetje paaldansen om de stutten heen om bij de voordeur te kunnen komen van hun woning. Busladingen ramptoeristen slopen door de straten, terwijl ze nieuwsgierige blikken wierpen naar het stuttenstaketsel aan de Molenstraat.

Twee jaar lang hielden stutten en steigers de stenen op hun plek, spalkten ze de gevel van de Mulders. Loodrecht was die nooit, vooruit. Maar na Huizinge stond de gevel ineens zó krom dat het gevaarlijk werd. Een aannemer zei: 'Eén flinke klap en die ligt op straat.'

Alternatieve jaartelling

'Vóór Huizinge'. 'Ná Huizinge'. Het heeft iets van een alternatieve jaartelling. Er zijn Groningers die al jaren hun huis te koop hebben staan, maar sinds 'Huizinge' ineens geen kijkers meer kregen. Er zijn Huizingers die er helemaal klaar mee zijn, met dat ge-voor en ge-na, die ook niets van de herdenking willen weten, woensdagavond. Want, zeggen ze: dat is slecht voor het imago van het dorp. En: stel dat ze ooit nog eens hun huis willen verkopen, wat dan? Veel liever vestigen ze de aandacht er niet op.

Wrang genoeg was de klap bij Huizinge het offer dat de Groningers nodig hadden. Sinds 'Huizinge' kan er niets meer worden ontkend, weggehoond of weggelachen. Sinds 'Huizinge' bleken alle landelijke politieke kopstukken in verkiezingstijd vrienden in Groningen te hebben. Sinds 'Huizinge' reisde Kamp noordwaarts, sinds 'Huizinge' kwam Rutte.

Sinds 'Huizinge' weet iedereen waar Huizinge ligt.

Nieuw huis op oude plek
In januari 2017 verhuisden de Mulders naar hun oude nieuwe huis, of nou ja, naar hun nieuwe huis op de oude plek. Veel is anders, alles eigenlijk, behalve de locatie. 'Het is een compleet ander huis', zegt Mulder. 'De indeling is totaal anders. We hebben aardig wat meubels moeten wegdoen omdat we ze hier niet kwijt konden.'

Thuiskomen in een nieuw huis

Helma Mulder voelt zich senang in haar nieuwe huis op de oude plek, zegt ze, de verhuizing voelde - gek genoeg - als thuiskomen. Nou deden ze ook wel hun best om het huis zo snel mogelijk 'eigen' te maken. De laatste zes weken was Mulder veel in de nieuwe woning aan het klussen, er moesten dingen geschilderd, afgewerkt. En ook in de jaren tussen 2012 en 2017 zaten ze er bovenop: elke twee weken hadden ze een bouwoverleg, en geen tekening werd goedgekeurd zonder dat Mulders vader, die bouwkundig ingenieur is, er zijn vakkundige blik over liet gaan. 'Negen van de tien keer riep hij: 'Maar dat kán helemaal niet!', en dan ging de tekening weer terug, net zo lang tot alles klopte, tot de juiste aansluitingen waren ingetekend op de plek waar de Mulders de wasmachine of de wc wilden hebben.

Dat werd het gezin niet altijd in dank afgenomen. Toen Mulder eens protesteerde tegen de plannen, kreeg ze te horen dat het heus heel ingewikkeld was, dat hoge heren tot en met de Technische Universiteit van Delft zich over haar woning bogen. Kon haar niets schelen, riposteerde ze, al keek de koning er zelf naar: ze konden toch niet serieus verwachten dat ze vrijwillig en vrolijk lachend haar ruime woning zou inleveren om er een poppenhuis voor terug te krijgen?

Hoe doen al die andere mensen dat, vraagt Mulder zich hardop en retorisch af, die minder mondig zijn, minder goede contacten hebben, die niet zo goed van zich af durven bijten?
Niet dat het bij hen allemaal van een leien dakje ging hoor, verre van. Zo leefden ze maanden niet alleen tussen stutten, maar ook nog uit dozen omdat ze niet eerder de sleutel van hun tijdelijke woning konden krijgen. Zonder sleutels konden ze er ook niet heen om, noem eens iets, een muur op te meten. Toen ze in de woning konden, bleek een kast niet te passen. De kast die wél paste, stond in de opslag.

Uiteindelijk konden ze in februari 2015 naar hun tijdelijke onderkomen verkassen. Terwijl ver weg in Den Haag het Grönnens Laid van een propvolle publieke tribune in de Tweede Kamer knalde, pakten de Mulders dozen uit, hingen ze overhemden op haakjes, zetten ze foto's van het gezin op dressoirs, van die dingen, kortom, die mensen doen om te doen alsof ze thuis zijn.

In plaats van een jaar bivakkeerden ze twee jaar in de huurwoning. De buren aan de Molenstraat waren het niet met alles eens en spanden rechtszaken aan. Zo vonden ze het nieuwe huis te hoog, de gang tussen de woningen te smal. Door alle bezwaren lag de bouw een jaar stil.

Zoiets overkomt je, je hebt er niet om gevraagd. Maar je moet mee

Helma Mulder - gedupeerde

Alternatief?

Mulder zegt: destijds was dit de meest aantrekkelijke – of minst onaantrekkelijke – optie, naast bouwkundig versterken en zich laten uitkopen. 'Maar als ik dit allemaal had geweten, weet ik niet of ik wel dezelfde beslissing had genomen.' Zo was de huurwoning 'verschrikkelijk' en moesten ze er in plaats van één twee jaar blijven omdat de buren aan de Molenstraat het nieuw te bouwen huis te hoog, de ruimte tussen dat en hun eigen huis te smal vonden. Ze maakten bezwaar, de bouw lag een jaar stil. Aan de andere kant vraagt ze zich hardop af: wat was dan het alternatief geweest? 'Zoiets overkomt je, je hebt er niet om gevraagd. Maar je moet mee.'

Wat doet het met je als je gedwongen wordt na te denken over je huis, je thuis, over waar je je veilig voelt – of juist niet?

Niet laten kisten

Nu, nu alles achter de rug is, nu het gezin gesetteld is in het nieuwe huis op de oude plek, klinkt Mulder positief en opgeruimd. Natuurlijk had ze haar momenten, zag ze het soms even niet meer zitten, maar dan ging ze iets leuks doen, zichzelf afleiden. En ze weigerde zich te laten kisten.

Zo'n happy end is niet voor iedereen weggelegd: de aardbevingspsychologen en andere hulpverleners, de mensen van Stut en Steun, de wetenschappers die onderzoek doen naar de effecten van de bevingen op de gezondheid zien sombere, gestresste mensen die slecht slapen, die zich in de steek gelaten voelen en niet gehoord. Ze zien echtparen waarvan de ene partner wel, de andere niet wil verhuizen. Ze zien mensen die ook al met andere problemen kampen: verslaving, financiële issues, psychische problemen, een slechte gezondheid, en die de aardbevingen er simpelweg niet bij kunnen hebben.

'Op een gegeven moment ben ik bij mezelf te rade gegaan', vertelt Mulder. 'Ik realiseerde me: okee, als ik dit blijf doen, dan ben ik heel snel dood van de stress. Wil ik dat? Nee, natuurlijk niet. Maar waar word ik dan wél gelukkig van? Van mijn werk, was het antwoord op die vraag.'

Mulder heeft een ontwerp- en dtp-bureau en besloot haar werkzaamheden uit te breiden. Nu doet ze er huis- en tuinklussen bij. 'En ik maak kindertheater, samen met mijn dochter. We bedenken en schrijven alles zelf, maken de decors, alles. Heel, heel leuk.'
Dat heeft de hele aardbevingstoestand haar gebracht, zegt ze, ze weet niet of ze anders die stappen had durven zetten. 'Het is op mijn pad gekomen.'

Katalysator

'Huizinge' als de katalysator van iets moois, als de crisis waar je uiteindelijk, misschien, hopelijk, sterker uitkomt, al weet je dat op dat moment niet, en al kan dat heel lang duren, en al gebeurt het misschien ook wel helemaal niet, niet voor iedereen, althans.

Het einde is nog lang niet in zicht. Groningen staat aan de vooravond van de versterking, die veel ingrijpender wordt dan verwacht. Over het schadeprotocol wordt nog onderhandeld. Wat gaat er met de monumenten gebeuren? En hoe loopt de strijd af die nu wordt gevoerd over de verjaring van schadegevallen?

Hoe zou het zijn geweest zonder 'Huizinge'?

Zonder 'Huizinge' had de rest van Nederland nog steeds geen idee gehad van de ramp die zich in slow motion voltrekt. Zonder 'Huizinge' was er geen Nationaal Coördinator geweest, geen Centrum Veilig Wonen, geen arbiter, hadden Pauw en Jinek en De Wereld Draait Door nu nog niet geweten waar Groningen lag. Er was geen omkering vande bewijslast gekomen, geen onderzoeken van de Onderzoeksraad voor Veiligheid die de Groningers gelijk gaven. Geen rechtszaken over immateriële schade. Geen aardbevingspsychologen, geen onderzoeken naar de effecten van de gaswinning op de gezondheid van de Groningers. Zonder 'Huizinge' waren er nog cartoons van omvallende Martinitorens. Dat die grap niet grappig is, is inmiddels wel doorgedrongen.

Eigenlijk was 'Huizinge' de vuist op tafel die nodig was.